qismlarini ko`tarilayotgan yoki tushirilayotgan yuklarni tezda to`xtatish uchun qo`llaniladi.
Ayrim mashinalarning ishchi organlari katta massa va chastotali aylanishga ega bo`ladi hamda
ular o`z inertsiyasi bilan uzoq vaqt aylanishi mumkin. Bu esa o`z navbatida ularga xizmat
339
Himoya to`sig’ining balandligi, a
2400 2200 2000 1800 1600 1400 1200 1000
va kam
Xavfli
elementlarning
joylashish balandligi,
v
Xavfli elementdan to`siqqacha bo`lgan masofa, b
2600
2400
2200
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
100
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
100
100
250
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
100
100
350
350
-
-о
-
-
-
-
-
-
-
100
150
400
500
600
500
100
-
-
-
-
-
-
100
150
500
600
900
900
800
500
300
-
-
-
-
100
200
500
700
900
900
900
900
900
600
-
-
-
100
200
600
900
1000
1000
1000
1000
1000
900
500
300
200
100
200
600
1100
1100
1300
1300
1400
1400
1300
1200
1200
1100
Bunday hollarda xizmat ko`rsatuvchi xodimlarni jarohatlanishini xavflilik darajasi,
tormoz qurilmasining ishlashi vaqtiga bog’liq bo`ladi.
Harakatlanayotgan uskunaning xavf sodir bo`lganda to`liq to`xtash t
t
vaqtini
quyidagi
elementlarga ajratish mumkin.
t
t
=t
1
+t
2
+t
3
,
(16.3.)
bu erda t
1
-avariya haqida ma`lumot olish va operator reaktsiyasi vaqti; t
2
-tomoz uzatmalari
zvenolarida signalni ushlanish vaqti; t
3
-ishchi organlarning to`liq to`xtashigacha ketgan vaqt.
Reaktsiya vaqti operatorning individual xususiyatlariga, bilimiga, yoshiga va
boshqalarga bog’liq bo`ladi. Bu vaqt 0,4 sekunddan 1,5 sekundgacha bo`lishi mumkin.
Signalni uzatkichda ushlanish (kechikishi) vaqti, uzatkich konstruktsiyasiga bog’liq
bo`ladi va tadqiqot orqali aniqlanadi. Uni shartli ravishda qabul qilish mumkin; gidravlik
uzatgichli tormozlar uchun 0,2 s, mexanik uchun 0,3 s, pnevmatik uzatkichli tormoz uchun 0,6-
0,7 s. Mexanik tormozlarni tormozlash vaqti tormoz valining aylanish chastotasiga,
o`lchamlariga, detallari massasiga va tormoz momenti qiymatiga bog’liq bo`ladi.
Xavfsizlikni taminlash maqsadida iloji boricha tormozlash vaqtini qisqartirish kerak.
Ammo shuni esda saqlash zarurki, tormozlash vaqtining kamayishi bilan dinamik nagruzkalar tez
o`sadi va bu o`z navbatida detallarni sinishiga olib kelishi mumkin.
Harakatdagi mashinalarni tormozlashning samaradorligi xavf sezilgandan so`ng uning
to`liq to`xtash yo`lini o`lchami bilan baholanadi. Traktor va avtomabillarning nazariyasidan
ma`lumki to`xtash yo`lini sodda quyidagi ko`rinishda izohlash mumkin:
L
0
= (t
1
+ t
2
+ 0,5t
3
)
+
6
,
3
0
J
f
f
эт
254
2
0
J
´
,
(16.4.)
340
bu erda L
0
-to`xtash yo`li, m;
0
J –tormozlanganda boshlangich tezlik, km/soat; f
et
-
tormozlashning ekspluatatsion sharoitlari koeffitsenti; f-shinaning er bilan tishlashish
koeffitsienti.
Agar avtomabil (traktor) g’ildiraklarida tormozi yo`q pritsepni shatakka olgan bo`lsa
to`xtash yo`li quyidagicha aniqlanadi.
L
0
= (t
1
+ t
2
+ 0,5t
3
)
+
6
,
3
0
J
+
´
f
f
эт
254
2
0
J
а
n
а
G
G
G
+
, (16.5.)
bu erda G
a
– avtomabil (traktor) massasi, kg; G
n
–pritsep massasi, kg.
Do'stlaringiz bilan baham: