1- mavzu. Geodeziya haqida umumiy ma’lumotlar

1- Mavzu. Geodeziya haqida umumiy ma’lumotlar.
Geodeziya fani va uning vazifalari. Geoleziya fanini qiskacha tarixi, Yer shakli va o'lchamlari to'g'risida tushunchalar (satxiy yuza, geoid, Yer ellipsoidi, referensi ellipsoid).
2- Mavzu. Proeksiyalar. Yer egriligini o’lchashlarga ta’siri.
Geodeziyada ko'llaniladigan proeksiyalar. Joydagi nuqtalarning balandligi. Yer
egriligini (sferikligini) gorizontal va vertikal masofalarga ta’siri.
3- Mavzu. Geodeziyada ko'llaniladigan koordinata sistemalari.
Geografik koordinatalar (geodezik va astronomik koordinatalar), yassi to’g’ri burchakli koordinatalar, kutb koordinatalari, Absalyut va nisbiy balandliklar.
4- Myavtu. Joydagi chiziqlarni ornientrlash.
Haqiqiy azimut, direksion burchak, magnit azimuti; meridianlar yaqinlashishi
burchagi, magnit strelkasini og’ish burchagi, rumb burchaklari, orientirlash burchaklari orasidagi bog’lanish formulalari. Gorizontal va orientirlash burchaklari orasidagi bog’lanishlar, tekislikda to’g’ri va teskari geodezik masalalar.
5- Myavchu. O’lchash xatolari to’g’risida tushunchalar (teng aniqlikdagi takroriy o’lchashlar, teng va teng emas o’lchashlar).
Tasodifiy xatolarning xususiyatlari. Bevosita o'lchash natijalarining aniqligini baholash (o’rta arifmetik kiymat, o’rtacha kvadratik xato, Gauss formulasi, chekli xato, nisbiy xato, o’lchash natijalari funksiyasining o’rtacha kvadratik xatosi.
6- Manzu. O'lchash xatolari to’g’risida tushuncha (teng emas aniqlikdagi o’lchashlar).
Arifmetik o’rtacha mikdorning o’rtacha kvadratik xatosi. Ehtimoliy xato va undan
foylalanib o’rtacha kvadratik xatoni aniqlash, Bessel formulasi, ikkilangan (ko’sh) o’lchashlarni baholash, teng emas aniqlikda o’lchash nastijalariga baho berish (o'lchash natijalarining vazni, vazn birligining o’rtacha kvadratik xatosi, umumiy o’rtacha arifmetik kiymat va uning o’rtacha kvadratik xatosi). Funksiya vaznini argument vazni yordamida aniqlash.
7- Mavchu. Topografik kartalar va planlar.
Masshtablar (sonli, chiziqli va ko’ndalang), masshtab anikligi. Plan, karta va
profil to’g’risida tushuncha. Kartalarni masshtablar bo’yicha klassifikatsiyasi
Topografik karta va planlarni varaqlarga bo’linishi va nomenklaturasi.
8-Manzu. Joy relefini topografik karta va planlarda tasvirlanishi.
Relef, relefning asosiy shakllari, joy relefini topografik karta va
planlarda tasvirlanishi. Gornzontal, gorizantallarning xususiyatlari; asosiy, ko’shimcha va yordamchi gorizontallar. Plan va kartalarning masshtablariga bog’lik holda gorizontal kesim balandligini tanlash, kiyalik burchagi va nishablik uchun kuyilish masshtablari.
9- Mavzu. Topografik kartada o’lchash ishlari.
Topografik kartalarning elementlari, topografik karta va planlarda shartli
belgilar. Topografik kartada nuqtaning to'g'ri burchakli va geografik koordinatalarini aniqlash. Topografik kartada berilgan chiziq yo’nalishini hamda yo’nalishlar orasidagi burchakni o'lchash, kartada egri chiziqlarni o'lchash. Topografik kartalarda maydon o'lchash grafik, analitik, mexanik).
10- Mavzu. Topografik kartada gorizantallar bilan ishlash.
Topografik karta va plandagi gorizoitallar yordamida masalalar yechish (nuktalar balandligini aniqlash, chiziq nishabligi va qiyalik burchagini aniqlash, berilgan chiziq bo'yicha profil chizish, topografik kartada berilgan ikki nuqtani berilgan qiyalik burchagidan (nishablikdan) katta bo'lmagan siniq chiziqlar bilan birlashtirish (serpantina o’tkazish). Suv ayrigich chizig’ini o'tkazish va suv to’planadigan xavzaning maydonini aniqlash.
11- Mavzu. Joyda burchak o'lchash.
Joyda burchak o'lchash prinsipi (sxemasi). Teodolit asbobi va uning qismlari, Teodolitni o’rnatish kismlari: shtativ, shovunlar, odilaklar (silindrik, doiraviy), adilakli chiziqli va burchak bo'lak qiymati, adilak sezgirligi. Qarash trubasi, qarash trubasini tuzilishi, kattalashtirishi, ko'rish maydoni, vizirlash aniqligi, qarash trubasining geometrik. optik va vizir o’qlari. Qarash trubasini nuqtaga vizirlash, iplar to’rini paralaksi.
12- Mavzu. Teodalitlar.
Teodolit tiplari. Teodalitlarni aniqlik jihatdan klassifikatsiyasi. Teodolitlarni tekshirish va tuzatish Optik va elektron teodalitlarning (taxeometrlarini) tuzilishi, ularni tekshirish va sozlash.
13- Mavzu. Gorizontal va vertikal burchak o'lchash.
Gorizontal burchak o’lchash usullari: priyomlar va doiraviy priyom usullari, burchakni noldan o'lchash. Yo'nalish magnit azimutini o’lchash. Vertikal burchak o'lchash. Vertikal doiraning nol o'rnini aniqlash.
14- Mavzu. Joyda masofani o'lchash. *
Joyda nuqtalar o’rnini belgilash va chiziq o’tkazish. Masofani o'lchash usullari bevosita va bavosita). Masofani bevosita o'lchash asboblari va ularni tekshirish. Bevosita o'lchangan masofaga kiritiladigan tuzatmalar (komporirlash va joy qiyaligi, temperatura o'zgarishiga). Joyda o'lchangan masofani gorizontal proeksiyasini aniqlash. Masofani oitik dalnomerlar bilan o'lchash prinsipi, ipli dalnomer. Masofa o'lchash aniqliklari. Svetodalnomerlar va radiodalnomerlar. Bavosita masofa o'lchash. Poralaktik usulda masofa o'lchash. Lazer ruletkalari.
15- Myavzu. Nivelirlash usullari to'g’risida umumiy tushuncha.
Nivelirlash usullari: geometrik, trigonometrik, gidrostatik. barometrik, mexanik va h.k to'g’risida umumiy tushunchalar. Geometrik nivelirlash mohiyati. Oldinga, o'rtadan va ketma-ket (murakkab) nivelirlash. Asbob gorizonti, asbob gorizontini aniqlash.
16- Mavzu. Nivelirlar va nivelirlash reykalari.
Nivelirlash klassifikatsiyasi. Silindrik adilakli, kompensatorli va elektron nivelirlarni tuzilishi. Niyvelirlash reykalari. Nivelirlarni tekshirish va tuzatish. Nivelirlash reykasini tavonini aniqlash.
17- Mavzu. Nivelirlash.
Geometrik nivelirlash natijalarini tekshirish. To’g’ri va teskari yo'nalishda nivelirlash, ikki asbob yordamida ketma-ket nivelirlash, absolyut balandligi ma’lum bo'lgan ikki nuqta oralig’ini nivelirlash. Texnikaviy va IV klass nivelirlash. Trigonometrik nivelirlash. Gidrostatik nivelirlash.
18- Manzu. Geodezik tayanch to'rlari.
Davlat geodezik tayanch turlari va zichlashtirish to'rlari to'g’risida tushuncha. Planli davlat geodezik turlari, triangulyatsiya, trilateratsiya, poligonometriya usullari; Davlat balandlik to’rlari Joyla geodezik tayanch punktlari o'rnini belgilash (piramida, signal, marka. reper).
19- Mavzu. Sputnikaviy to'rlar to’g’risida tushunchalar.
Zichlashtirish turlari Sputnikaviy geodezik turlarni barpo etish. NAVSTAR, GPS, GLONASS va GALILEO navigatsion tizimlari to'g’risida umumiy ma’lumotlar.
20- Mavzu. Planga olish turlari.
Plamga olish turlari haqida umumiy tushuncha. Teodolit yo’lini o'tkazish loyihasini tuzish va joyda bajariladigan ishlar Rekogiostirovka. Teodolit yo'li nuktalarini joyda belgilash. Teodolit yo'lini o'tkazish vaktidagi o'lchash ishlari burchaklarni o'lchash, teodolit yo'li tomonlarini o'lchash, teodalit yo’lini geodezik tayanch turlariga bog’lash. Teodalit yo’li punktlarining koordinatalarini aniqlash (yopiq va ochiq poligon). Taxeometrik yo’l o’tkazishdagi hisoblash ishlari.
21- Mavzu. Geodezik syomkalar. Teodolit syomkasi.
Teodolit bilan planga olish mohiyati. Teodolit bilan planga olishda joyda bajariladigan ishlar. Tafsilotlarni planga olish usullari. Tafsnlotlarni planga tushirish va plani rasmiylashtirish.
22- Mavzu. Taxeometrik, menzulaviy va boshqa syomkalar.
Taxeomegrik plan olishning mohiyati. Taxeometrik plan olishda joyda bajarnladigan ishlar. Taxeometrik planga olishdagi hisoblash ishlari, taxeometrik syomka planini tuzish. Menzulaviy syomka to’g’risida umumiy ma’lumotlar. Maydonni nivelirlash usulida topografik pdan tuzish. Fototopografik syomka to'g’risida ma’lumotlar.
23- Mavzu. Kurilish maydonida geodezik ishlarni tashkil qilish.
Kurilishda geodezik hizmatning vazifalari. Qurilish kuyimlari (dopusklari) va geodezik rejalash ishlarining me’yoriy aniqliklari. Geodezik ishlarni bajarishlagi texnikaviy xujjatlar. Qurilishda geodezik ishlarni tashkillashtirish. Qidiruv Ishlarining turlari Inshootlarni loyihalash uchun injener-geodezik kidiruv ishlari.
24- Mavzu. Chiziqli inshootlarni kurish oldidan bajariladigan injener- geodezik kidiru v ishlari.
Piketlarni va ko'ndalang kesimlarni joyga ko'chirish. Trassa qayrilmalarini asosiy elementlarini hisoblash, joyga ko'chirish va mahkamlash. Qayrilmaga piketlarni chiqarish. Trassani bo'ylama va ko’ndalang nivelirlash. Nivelirlash natijasiga ishlov berish. Trassani bo’ylama va ko'ndalang profilini tuzish Profilda loyiha chizig’ini o'tkazish va hisoblash.
25- Mavzu. Kurilish boshlanishidan oldingi geodezik ishlar.
Loyihani joyga ko’chirish elementlarini hisoblash usullari: grafik, analitik, grafo-amalitik usullar. Injenerlik inshootlarini o'qlari. Rejalash chizmasi. Rejalash elementlarini plandan aniqlash. Qutub koordinata usuli. To'g'ri burchakli koordinatalar usuli. Rejalash ishlarining planli va balandlik asoslari Qurilish to’rini loyihalash. Joyda kurilish turini rejalash.
26- Mavzu. Loyihaviy elementlarni joyga ko'chirish.
Chiziq uzunligini joyga ko'chirish. Gorizontal burchakni joyga ko'chirish. Nuqta otmetkasini joyga ko'chirish. Berilgan nishablikdagi chiziqni joyga ko'chirish. Inshoot o'klarini va nuqtalarini rejalash usullari: kutb koordinata usuli, to'g’ri burchakli koordinatalar usuli, burchak kesishtirish usuli, chiziq kesishtirish usuli. Joyda inshoot o'qlarini mahkamlash. Obnoskalar (ixotalar).
27- Myanzu. Aylanma egriliklarni rejalash usullari.
Aylanma egrilikni mufassal rejalash, to'g’ri burchakli koordinatalar usuli, burchaklar usuli, vatarlarni davom ettirish usuli, chizilgan ko'pburchaklar usuli. Vertikal egrilikni hisoblash.
28- Manzu. Maydonni kvadratlarga bo'lib nivelirlash.
Maydonni kvadratlarga bo'lib nivelirlash. Har bir kvadratni alohida- alohida nivelirlash. Maylonni bir necha stansiyadan nivelirlash. Maydonni bir stansiyadan nivelirlash. Mandonni kvadratlarga bo'lib nivelirlash natijalari asosida joyning topografik planini tuzish.
29- M a t u . Vertikal planirovka loyihasini tuzish.
Maydonni kvadratlarga bo’lib nivelirlash natijalari asosida vertikal planirovka loyihasini tuzish: berilgan loyihaviy otmetka asosida gorizontal tekislik loyihasi, yer ishlari balansini saqlagan holda gorizontal tekislik loyihasi. Boshlang’ich loyihaviy otmetka, loyihaviy nishablik va nishablik yo’nalishi (direksion burchagi) asosida tekislikni loyihalash. Yer ishlarini balansini saklagan holda berilgan loyihaviy nishablik va yo'nalish bo'yicha loyihaviy tekislik o’tkazish. Vertikal loyihalashda yer ishlarining hajmini hisoblash usullari (oddiy shakllar va uchburchak prizmalar).
30- Mavzu. Qurilishni nolinchi siklida bajariladigan geodezik ishlar.
Kotlovan yonbag’ri chegarasini hisoblash. Kotlovan kazishdagi rejalash ishlari, kotlovan tubini va yonbag’rini nivelirlash. Ekskovator ishini nazorat qilish. Transheya va quduqlarni rejalash. Truboprovodlarni yotqizishdagi rejalash ishlari. Yer ostki injenerlik kommunikatsiyalarini syomka kilish. Poylevorlarni kurishda rejalash ishlari. Podval devorlarini montajida rejalash ishlari, podval yopilmasi.
31- Mavzu. Bino va inshootlarni yer ustki kismini barpo etishdagi geodezik ishlar.
Gisht bilan kurilayotgan binolarda rejalash ishlari. Montaj o'qlarini montaj gorizontiga uzatish (yon tomondan proeksiyalash, vertikal proeksiyalash), kolonnalar montajida rejalash ishlari. Fazoviy geodezik turlar to'grisida ma’lumotlar. Karkas- panelli, karkassiz-panelli binolarni montajida rejalash ishlari. Baland binolarni qurishlagi rejalash ishlari. Sirganuvchi kolip (opalubka) bilan binolari barpo etishdagi rejalash ishlari. Ometkalarni motaj gorizontiga va kotlovanga uzatish.
32- Mavzu. Texnologik qurulmalarni montaj kilishdagi geodezik ishlar.
Texnologik kurilmalarni o'rnatishda bajariladigan geodezik o'lchashlari hakida qisqacha ma’lumot. Geodezik montaj turlari. Konstruksiyalarni planli va balanlik bo'yicha ўo’natish va tekshirish usullari. Konstruksiyalarni to'g’ri chiziq bo'ylab o'rnatish va tekshirish. Injenerlik geodeziyasidaa lazer texnikasini qo’llanilishi. Ijroiy planga olishlar. Ijroiy plan tuzish va hujjatlashtirish.
33- Myavzu. Injenerlik inshootlarini geodezik kuzatishlar.
Inshootlar deformatsiyasi turlari va sabablari. Inshootlar cho'kishini kuzatish. Inshootlar gorizontal siljishini kuzatnsh. Qurilish konstruksiyalarini egilishini o’lchash. Bino va inshootlarning og’ishi (krsni) va yorilishini kuzatish. Qurilishda geodezik o'lchash ishlarini olib borishdagi mexnat xavfsizligi.