|
1.3. Fakt va qoida
Inson miyasi-bu bilimlarning buyuk maskanidir. Yangi bilimlarni o‘rganish va uni amalda qo‘llash bu insonga xos xususiyatdir. Umuman, intellekt fakt va qoidalarni to‘plashini ma’lum bir maqsadga erishish uchun qo‘llashdir.
Misollar keltiramiz:
1-misol. Fakt №1. Yoqilgan plita- issiq
Qoida №1. Agar yoqilgan plitaga qo‘lni qo‘yilsa, u holda qo‘l kuyadi.
2-misol. Fakt №2. Vaqt cho‘qqisida (v chas pik) yo‘lda mashina qo‘p bo‘ladi.
Qoida №2. Agar vaqt cho‘qqisida yo‘lni kesib o‘tilsa, u holda mashina
ostiga tushish mumkin.
3- misol. Fakt №3a. Tinch, qorong‘u ko‘cha xavfli.
Fakt №3b. Yoshi o‘tgan kishi odatda ko‘rqinchlibo‘lmaydi.
Fakt №3v. Politsiya kishilarni jinoyatchilardan ko‘riqlaydi.
Qoida №3a. Agar tinch, qorong‘u ko‘chada yoshi o‘tgan kishini uchratilsa, u holda shubhalanmasa bo‘ladi.
Qoida №3b. Agar tinch, qorong‘u ko‘chada politsiyachini qo‘rsangiz, u holda
o‘zingizni bexavotir xis etishingiz mumkin.
1.4. Soddalashtirish
Inson miyasi eng sodda masalani yechganda ham, uni xal qilish uchun juda katta hajmdagi informatsiya kerak bo‘ladi.
Misol: Kishi ertalab ishga borish uchun uyidan ko‘chaga chiqdi. U ko‘chani kesib, qarama-qarshi tamonga o‘tishdan oldin, uni miyasiga turli informatsiyalar tushadi. Ya’ni ko‘chadagi mashinalar tezligi, qarama-qarshi tomondagi trotuargacha bo‘lgan masofa va svetafor signallari va boshqalar. Shu bilan bir paytda miya ko‘chani kesib o‘tishga boliq bo‘lmagan informatsiyalarni ham miyadan o‘tkazadi, Misol: obi-havo sharoiti, ranglar va mashinalarning har-xil modellari, ko‘chadagi daraxtlarning turlari va balandliklari, ko‘chaga yaqin joylashgan turli xil uylar va hokozo, bulardan tashqari kishi ya’na qayerda turibdi, qayerga borayapdi, yo‘lda kimlarni uchratadi, bularni ham miyasidan o‘tkazadi. Agar kishi shu va shu kabi yo‘lni kesib o‘tish uchun kerakli va keraksiz informatsiyalarni analiz qilib boraversa, trotuardan o‘tish uchun oylab yoki yillab turib qolishi mumkin. Bunchalik, juda ko‘p fakt va qoidalar ichidan masalaga to‘g‘ridan -to‘g‘ri mos keluvchi xolni tez tanlash mumkin. Kishi miyasida konkret holat uchun to‘g‘ri yo‘l tanlash uchun, boshqaruvchi murakkab sistema mavjuddir.
Bunday tanlovga soddalashtirish deyiladi. Soddalashtirish mexanizmi konkret holat uchun kerak bo‘lmagan fikrlarga barxam beradi.
Masalan: Daraxtni ortiqcha shoxlarini kesib tashlasak, uni yuqoriga o‘sishi tezlashganidek, bu yerda ham ortiqcha keraksiz fikrlarni olib tashlasak, maqsadga tezroq erishamiz.
Agar kishi biror holatga duch kelsa, soddalashtirish mexanzmi maqsadga erishish uchun uning miyasini faqat kerakli qoidalargagina yo‘naltirishga majbur etadi.
Ixchamlashtirish mexanizmi sxemasini ko‘rib chiqaylik:
Bu yerda ixchamlash mexanzmi A yoki B holat uchun qoida tanlash uchun ishlatilayapdi. Mexanizm ishini biror korxona raxbari ish yuritishi bilan taqqoslash mumkin, ma’lumki, korxonada har bir ishchi o‘z joyiga qo‘yilgan. Agar biror ishni tezda bajarish kerak bo‘lsa, raxbar kimga va qachon buyurishni biladi. Agarda xodimlarga to‘g‘ri ko‘rsatma berilmasa, ularni bir qismi bekor o‘tirib qolishi mumkin va ishni ma’lum qisimlari bajarilmay, asosiy maqsad bajarilmasligi mumkin. Juda katta ish qilingan bo‘lishi mumkin, qoniqarli natija yo‘q, ya’ni maqsadga erishilmagan. Ixchamlash mexanizmisiz inson miyasi ham ishlamay qoladi, xuddi raxbarsiz korxona kabi.
Biron bir ishni bajarish uchun, kishi miyasi, ixchamlash mexanizmi orqali kishida bor bilimlarni, fakt va qoidalarni analiz qilib keraklisini oladi va maqsadga erishiladi.
Nazorat savollari
1. Su’niy intellekt sistemasi nima?
2. Bilimlar bazasi nima?
3. Fakt nima?
4. Qoidalar qanday tanlanadi?
5. Soddalashtirish mexanizmi qanday ishlaydi?
6. Intellektual harakterdagi masalalarga misollar keltiring.
7. Sun’iy intellektni an’anaviy programmalashtirishga ta’siri.
8. Sun’iy intellekt sistemasi sohasida qanday izlanishlar mavjud?
9. An’anaviy programmalashtirish bilan su’niy intellektni farqi nimada?
10. Sun’iy fikrlashni turlari?
Do'stlaringiz bilan baham: |
