1 – mа’ruzа. Elektr o’lchash usullari va asboblari bo’yicha umumiy

To’g’rilagichlar to’g’risida umumiy tushunchalar.

Magnitoelektrik sistemali asboblar elektr o’lchash asboblariga nisbatan qo’yiladigan ko’pchilik talabga javob bergani uchun ular keng qo’llaniladi. Lekin ularni o’zgaruvchan tok zanjirida ishlatib bo’lmaydi, chunki ularda qo’zg’aluvchan qismining burilish burchagi asbobdan o’tadigan tokning o’rtacha qiymatiga proporsional bo’lib, bir davr mobaynidagi sinusoidal tokning o’rtacha qiymati esa nolga teng.

Agar o’zgaruvchan kattalik (kuchlanish yoki tok) oldin to’g’rilansa, uni o’lchash uchun magnitoelektrik sistemadagi asbobdan foydalanish mumkin bo’ladi. To’g’rilagichli asboblarning ishlash prinsipi mana shunga asoslangan. To’g’rilagichli asboblar magnitoelektrik sistemadagi mexanizm va to’g’irlash qurilmasi (to’g’rilagich) dan iborat.

To’g’rilagichlar sifatida bir tomonlama o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan yarim o’tkazgichli elementlardan foydalaniladi, ya’ni ularda asosan germaniyli va kremniyli diodlar ishlatiladi

Д
i~ I=

U~ _U=

Yarim o’tkazgichli elementlarning to’g’rilash xususiyati, ulardan o’tadigan tokning yo’nalishini elektr qarshiligiga bog’liq. To’g’rilagichlar to’g’rilash

koeffitsienti bilan xarakterlanadi. ( ^K

_ I₁
) va I
dioddan to’g’ri yo’nalishda,

I
T _1-

T

ya’ni kichik qarshilik orqali o’tadigan tok, I_T esa – teskari yo’nalishda, ya’ni katta qarshilik orqali o’tadigan tokdir.