97-A RUSUMLI TIKUV MASHINASI VA UNING ASOSIDA YARATILGAN MASHINALAR «Orsha» engil mashinasozlik firmasi ishlab chiqaradigan bu mashina ip, ipak, jun va zigir tolali gazlamalarni ikki ipli bitta moki bahyaqator yuritib tikishga mo‘ljallangan. Asosiy valining aylanish chastotasi 5500 ayl/min gacha, baxya uzunligi 0 dan 4 mm gacha rostlanadi. Tiqiladigan materiallarning tepki tagida qisilgan holatdagi qalinligi ko‘pi bilan 4 mm dan oshmaydi. Mashinaning ishchi kulochi 260 mm. 97-A rusumli tikuv mashinasi asosida 97-V, 397-M, 697, 597-M, 997, 1197 kabi mashinalar yaratilgan va tikuvchilik sanoatida keng qo‘llanilmokda.
Ipni taqish. Ustki ipni yuqoridan ip yo‘naltirgich 1 ning uchta teshigidan birin-ketin o‘tkaziladi, mashina tanasi buylab olib utib, ip yo‘naltirgich 2 ning (2.2-rasm) uchta teshigiga kiritiladi, old devorning tirkishi 13 dan yuqoridan pastga tomon o‘tkaziladi. Ipni old devor tirkishi 13 dan teshik 11 orqali tashqariga chiqariladi va ustki ipni taranglash rostlagichining shaybalari 10 orasidan aylantirib, ip yo‘naltirgich prujina-sining ilgagi 9 ortiga yuqoridan pastga tomon olib utiladi va ip yo‘nal-tiruvchi burchaklik 8 atrofida pastdan yuqoriga tomon aylantirib taqiladi. So‘ngra ipni old devor bilan xalqa 3 orasidagi tirkish 12 dan o‘tkaziladi-da, ip tortgich 4 ning kulachokli yuzasi orqasiga o‘tkazib, xalqa 3 tagidan pastga tomon chiqariladi va old devorga mahkamlangan ip yo‘naltirgich 5 dan, igna yuritgich vtulkasiga kiydirilgan sim ip yo‘naltirgich 6 dan o‘tkazib, chapdan o’ngga tomon igna 7 ning ko‘ziga taqiladi. Uzunligi 70–80 mm ip uchi qoldiriladi. Bu ostki ipni igna plastinasi teshigidan tortib olish uchun zarur.
Ostki ip 1022-M mashinasidek bajariladi. Fakat avtomatik ip o’raydigan qurilmasi borligi bilan undan farq qiladi. Igna mexanizmi. Bu mashinaning krivoship-shatunli igna mexanizmi 1022 rusumli tikuv mashinasidagi kabidir.
Ip tortgich mexanizmi. 97 rusumli tikuv mashinasida kulachokli aylanadigan ip tortgich 10 (1.10-rasm) ishlatiladi. Uning teshigi 7 krivoship 9 barmog’ining tsilindrik shrupi 8 kiydirilgan bo‘lib, kistirma 2 ustidan vint 4 orqali krivoship 9 barmog’ining kuyma burtigiga mahkamlangan. Old devor vint 4 bilan gayka 3 yordamida pichoq 5 ga mahkamlangan bo‘lib, bu pichoq ip uzilganda uni ip tortgich 10 ning kulachogi 6 ga o’ralib ketmasligi uchun ipni qirqib to’radi.
Ip tortgich ishi ko’zatilsa, ip tortgich 10 ning kulachogi 6 krivoship barmog’i harakat traektoriyasining yuqori, chap va past qismlari buylab harakatlangan paytida igna bilan mokiga ip uzatilishini kurish mumkin. Krivoship barmog’i harakat traektoriyasining o’ng qismi buylab kulachok harakati boshlanishi bilan mokidan ip tortilib chiqa boshlaydi; harakat oxirida esa baxya tarang tortiladi.
Ip uz vaqtida uzatilishi yoki baxya uz vaqtida taranglanishi vintlar 1 ni bo‘shatgandan keyin ip tortgich 10 ni bosh valga nisbatan burib rostlanadi; ip tortgich 10 ni soat mili harakati yo‘nalishiga qarshi burganda baxya ilgarirok taranglanadi.
Moki mexanizmi. Bu mashinada xuddi 1022 rusumli tikuv mashinasidagi kabi markaziy naychali aylanma moki ishlatiladi. Asosiy valga ikkita vint yordamida tishli baraban 1 (1.11-rasm) ostki baraban 4 mahkamlangan. Bara-banlar 1 bilan 4 ga rezinalangan tishli tasma 3 kiydirilgan bo‘lib, bu tasma 3 ning baraban uki buylab siljishi prujinasimon xalqalar 2 va 6 yordamida bartaraf etiladi. Taksimlash vali 8 sharikli podshipnik 7 bilan vtulka 9 da aylanadi.Uning chap uchiga ikkita vint yordamida ichki tishli G‘ildirak 10 mahkamlangan. G‘ildirak 10 moki vali bilan birga tayyorlangan kichiq tishli G‘ildirak 11 bilan ilashadi. Ushbu tishli uzatmadagi uzatishlar soni i q1:2 ga teng. Moki vali 15 mashina platformasining kuyma burtigiga vint 12 yordamida mahkamlangan vtulka 13 ga presslangan ikkita vtulkada aylanadi. Moki vali 15 ning chap uchiga ikkita vint 17 yordamida moki 16 mahkamlangan. Maxovik G‘ildirak aylanganda moki 16 soat mili harakatiga qarshi yo‘nalishda aylanadi.Moki 16 uchining igna oldiga uz vaqtida etib kelishini vint 17 ni bo‘shatgandan keyin mokini burib rostlanadi. Bunda igna eng pastki holatidan 2 mm ko‘tarilganda mokining uchi igna ko’zidan 1,6 mm ga yuqorirok bo‘lishiga erishish lozim. Moki uchi 16 bilan igna orasidagi masofa 0,1 mm ga teng bo‘lishi kerak, uni vint 12 ni bo‘shatgandan keyin vtulka 13 ni uki buylab surib rostlanadi.Mokiga tushayotgan moyning miqdorini vint 14 yordamida rostlanadi: vint 14 burab kiritilsa, moki yaxshi moylanadi. Moy normal miqdorda tushib turishi uchun vint 14 ni avval oxirigacha burab kiritiladi, so‘ng 2,5 marta teskari burab chiqariladi.
