1 – laboratoriya ishi mavzu: Materiallarni cho’zilishga sinash, po’lat namunani cho’zilishga sinash

1 – LABORATORIYA ISHI

Mavzu: Materiallarni cho’zilishga sinash, po’lat namunani cho’zilishga sinash

Ishdan maqsad: 1. Tajriba jarayonining oddiy shaklini va uning baholanishini o’rganish. Turli hil namunalarda cho’zilish yuzasidan sinovlar o’tkazish.
Namunalarga va ularning o’lchamlariga bog’liq bo’lgan katta yuklanishda va kichik yuklanishlarda o’tkazilishi mumkin.
Masalan namuna ishchi qismining uzunligi 100 mm va ko’ndalang kesim yuzasi diametri 10 mm bo’lsa bunday namuna cho’zilishga P-20 mashinasida o’tkazish mumkin.
Agar ishchi qismi uzunligi L=30 mm va ko’ndalang kesim yuzasi diametri 6 mm bo’lsa bu namunani WP-300 qurilmasida cho’zilishga sinash mumkin.
Sinov WP-300 universal 20 kN li kasbiy texnik ta’lim uchun mahsus mo’ljallangan qurilmasi bo’lib, materiallarni sinash uchun klassik qurilma hisoblanadi.

1	Dinomometr
2	Mahkamlash kallagi
3	Yuqori to’sin
4	Doiraviy shkalali o’lchov uskunasi
5	Transport fiksatori
6	Yo’naltiruvchi rama
7	Asosiy silindr bilan maxovik
8	pastki to’sin
9	Asosiy silindr
10	Tayanch tovoni
11	Transportlash rukoyatkasi

1.1-rasm: WP 300 sinov uchun
uneversal qurilma, 20 kN.



1.2-rasm: Cho’zilish uchun namuna.

L_o=30mm

d_o=6 mm




1.3 – rasm. Namuna sinovdan so’ng

Cho’zilsh uchun namuna

DIN 50 125 bo’yicha alyuminiy, mis, jez va po’latdan tayyorlangan (1.1-rasm) B shakldagi M10 rezbali galovkali dumaloq namuna uzunligi L_o=30mm va diametri d_o=6 mm ga ega bo’lgan kalta mutanosib (proportsional)namunadan iborat.
1.1-jadval

Kuchlanish	Boshlang’ich kesim yuza	Absolyut uzayish
(1.1)	(1.2)	(1.3)

va - boshlang’ich va deformatsiyadan keyingi uzunlik
Cho’zilish diogrammasi (1.4)

namuna

1.5-rasm. Namuna uzunligini o’lchash

O’lchov natijalari. Ikkitaga ajratilgan namuna bo’laklarini bir-biriga biriktirib, nazorat nuqtalari oralig’i masofalarini o’lchaymiz va cho’zilishdan keyingi namuna uzunligi lF ni topamiz

1.4 - rasm: CHo’zilish yuzasidan sinov
va (1.5 )
1.2-jadval

namuna	material	F, kN	l0, mm	lF, mm
1	ENAW -2007	8,7	30	34,6
2	CW004A	8,3	30	36,2
3	CW614N	15,4	30	32,1
4	11SMU30	13,0	30	38,3

Tahlil. Cho’zilish yuzasidan sinovlar uchun barcha namunalar uchun 6 mm diametrli yakuniy ko’ndalang kesim formulasiga muvofiq

hisoblanadi

Uzayish:
1.3-jadval

Namuna	Material	Kuchlanish ,		Uzayish. ,% da
		Hisoblangan	Adabiyotdan	Hisoblangan	Adabiyotdan
1	ENAW 2007	308	340-370	15	7
2	CW004A	294	220-260	21	33
3	CW614N	544	400	7	15
4	11SMn30	460	380-570	27	6

1.6-rasm. CHo’zilish diagrammasi

Mavzu: Po’lat namunani cho’zilishga sinash

Ishdan maqsad: 1. Po’latning cho’zilishidagi asosiy mexanik harakteristikalarini aniqlash, plastik materiallarning cho’zilishga qarshilik ko’rsatish hususiyati va ularning mexanik xossalarini ifoda etuvchi miqdorlar bilan tanishish;
2. Namuna materialining taxminiy markasini aniqlash.
Sinov R – 20 sinash mashinasida bajariladi.
Namunaning umumiy ko’rinishi:

1.7– rasm. Namuna sinovdan oldin

1.8 – rasm. Namuna sinovdan so’ng
4- jadval

Namuna o’lchamlari	Diametri, mm	Hisob uzunligi, mm	Ko’ndalang kesim yuzasi, mm^2
Sinovgacha	d0= 10	l0= 100
Sinovdan keyin	d1= 6	l1= 130

Eslatma: d₁ – miqdor bo’yincha hosil bo’lgan joydan olinadi.
Sinov natijalari va ko’rsatkichlari

Taritib raqami	Aniqlanayotgan harakteristikalarning nomi	Hisob formulalari va natijalari (kN)
1	Proporsionallik chegarasiga to’g’ri keluvchi kuch	FP.CH=22,5 kN
2	Oqim chegarasiga to’g’ri keluvchi kuch	F0.Q=24,5 kN
3	Eng katta kuch	Fmax=36 kN
4	Uzilish (emirilish) paytiga to’g’ri keluvchi kuch	Fuzil=34 kN

I. Mustahkamlik harakteristikalari (kuchlanishlar), MPa

1	Proporsionallik chegarasi
2	Oqish chegarasi
3	Mustahkamlik chegarasi
4	Uzilish paytiga to’ri keluvchi kuchlanish (xaqiqiy kuchlanish)

II. Plastik ko’rsatkichlari

	Uzilgandan keyingi namunaning absolyut uzayishi
1.	Nisbiy qoldiq uzayishi
2	Ko’ndalang kesim yuzasining nisbiy qisqarishi
	Namuna materialining taxminiy markazi	St 2 rusumli po’lat

Ish yuzasidan asosiy xulosalar:
Tajriba natijalari asosida namunaning asosiy mexanik harakteristikalarini aniqladik. Ularning yordamida esa loyihalanayotgan tuzilma materiali tanlandi. Olingan natijalarga va mahsus jadvallariga asoslanib namuna materialini taxminiy navini aniqladik ya’ni 2 navli po’lat Sm 2.


Nazorat savollari

1. 
   Ishdan maqsad nima?
   
2. 
   Qanday kattaliklar materialning mustahkamligini tafsiflaydi?
   
3. 
   CHo‘zilishga sinashda qanday namunalar qo‘llaniladi?
   
4. 
   Qanday kattaliklar plastiklik tafsiflaridir?
   
5. 
   Normal va proportsional namunalarni tushuntiring.