1- ilk yoshdagi bolalarda kuzatiladigan reflekslar va ularning ahamiyati

12. Abilitatsiya va reabilitatsiya atamalarini yoriting
Abilitatsiya - Bolada avval shakllanmagan yoki buzilgan, rivojlanishi sustlashgan funksiyalarni rivojlantirish, rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolaning hayot faoliyatidagi faollik, jamiyat hayotida ishtirok etishning cheklanishini oldini olish.
1936 yili ingliz psixologi Djon Boulbi bolalar uylarida tarbiyalanuvchi bolalardag buzilishlar bilan qiziqdi. U bolalar uylari va yetimxonalarda o‘sayotgan bolalar ko‘pincha atrofdagilar bilan yaqin va uzoq muddatli munosabat bo‘la olmasliklari turli buzilishlardan azoblanishlarini ta’kidlaydi. Shunga o‘xshash simptomlar bir qancha muddat me’yoriy oilada usayotgan, keyin uzoq muddatga ota-onasidan ajratilgan bolalarda xam kuzatilgan. Ko‘rinadiki, bu bolalar shunchalik larzaga tushganlarki, qalin insoniy aloqalardan butunlay voz kechganlar. Bolaning rivojlanishini “ona - bola” aloqalariga jiddiy e’tibor ajratmay turib tushunish mumkin emas. Bu aloqa qanday shakllanadi? Nima sababdan uning buzilishi bola rivojlanishi uchun jiddiy oqibatlarga olib keladi?
Rivojlanish uchun eng muxim shartlardan biri - bu uni sevgan yaqinlari muxitidir. Qachonki biz atrofimizdagi yaqin odamlarimiz istalgan daqiqada bizni qo‘llab-quvvatlashga, yordam ko‘rsatishga tayyor ekanliklari va bizni qanday bo‘lsak shundayligimizcha qabul qilishlarini bilsak o‘zimizni xavfsiz xis qilamiz, fakat shunday sharoitda biz tevarak-atrofni bilishga va o‘z qobiliyatimizni rivojlantirishga diqqatni jamlaymiz. Agar inson o‘zini sevishlariga ishonch xosil qilmas ekan, o‘zining bor vaqtini o‘zi va boshqalarga sevishlariga munosib ekanini isbotlash uchun sarflaydi. Bu vaziyatda kat’iy axlok, ijod va o‘z-o‘zini yuzaga chiqarish, shubxasiz, uyg‘unlashgan rivojlanish uchun vaqt oz qoladi. Yaqin odamlar o‘rtasidagi munosabatlar asosida yotadigan muxabbat tuyg‘usi bola xayotining dastlabki daqiqalaridan boshlab shakllanadi. Mexr-muxabbatning ilk ko‘rinishlari bola nimagadir muxtoj sezganida onaning daxldorligi xisoblanadi. Ota-ona bola extiyojlarini qondirgancha unga go‘dakka yordam zarur bo‘lganida u bu yordamni yaqin odamlaridan olishi mumkinligini tushunishga ko‘maklashadi. Qachonki bola ota-onaning qo‘lida turganida uni ovqatlantirish ular o‘rtasidagi muloqotning muhim akti xisoblanadi. Bu bolaga shunchaki ozuqaga bo‘lgan extiyojini qondirishni emas, balki uning rivojlanishida asos bo‘luvchi qator ijobiy tuyg‘ular majmuini olish imkonini beradi. Djon Boulbi mexr-muxabbat tuyg‘usi insoniyat tomonidan kichik bolalarga yashash va xavfsizlikni ta’minladi, deb xisoblaydi. Yirtqich xayvonlarga yem bo‘lmaslik va ota-onasidan ortda qolmasli uchun) bolalar kattalar yaqinida bo‘lishlari zarur bo‘lgan. Xar safar go‘dakka nimadir xavf solganda u bu xavdan ota-onasiga xabar bergan. Шундай килиб, одамлар акслокида дастлабки “богловчи” харакатлар мусташкамланган: го'дакнинг игиси, джилмаиши, гу-гулаши, эмиши, осилиши катталар орасидан эргашиш. Aynan shuning uchun bola rivojlanishi soxasidagi zamonaviy mutassislar bolaning yig‘isini e’tiborsiz qoldirmaslikni va bola xamda kattalarning o‘zaro xarakatidagi barcha shakllarni rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlashni qat’iy tavsiya etadilar, chunki ular yaqinlik tuyg‘usining rivojlanishi uchun asos bo‘ladi.
Reabilitatsiya - bu vaqtinchalik yoki doimiy nogironlikka olib keladigan patologik holatlarning oldini olish va davolashga qaratilgan terapevtik va pedagogik tadbirlar tizimi. Reabilitatsiya normal sharoitda yashash va ishlash qobiliyatini imkon qadar tezroq tiklashga qaratilgan. Bemor allaqachon ijtimoiy hayot va ijtimoiy foydali faoliyat tajribasiga ega bo'lgan hollarda reabilitatsiyani muhokama qilish kerak.