1- dars. Mavzu: Masalalarni kompyuterda yechish bosqichlari

Darsning borishi.

1. 
   O’quvchilarni darsga tayyorlash.
   

b)O’tilgan mavzuni takrorlash
1. Chiziqli dastur deganda nimani tushunasiz?
2. Qanday operatorlardan foydalanib muloqat dasturlari tuzish mumkin?
3. Nima uchun dasturda n soniga qiymat berish shart emas?
4. Chiqarish formati haqida so^ezlab bering.


Yangi mavzu bayoni.
Ba'zan berilgan masalani hal qilishda operatorlarning bajarilish tartibini buzishga, ya'ni boshqarishni dastur bo'yicha orqaga yoki oldinga o'tkazish zarur bo'ladi. Buning uchun dasturda boshqarish uzatilayotgan operatorga nishon qo'yiladi.
Dasturda qo'llaniladigan nishonlar dasturning tavsif qismida Label xizmatchi so'zi yordamida ko'rsatilishi shart. Nishonlardan dasturda o'tish operatori qo'llanilsagina foydalaniladi. O'tish operatori quyidagi ko'rinishga ega: GOTO ;, bu yerda GOTO (ing.- ga o'tilsin) operatori boshqarishni dasturning oldiga nishon qo'yilgan operatoriga uzatadi.
Tarmoqlanish operatorining umumiy shakli quyidagicha:
If Then Else ;
Bu yerda if, then va else Paskalning xizmatchi so'zlari bo'lib, ularning o'qilishi va ma'nosi quyidagicha: If (if) — «agar», Then (zen) — «u holda», Else (elz) — «aks holda». Odatda, rost yoki yolg'on qiymatlardan birini qabul qiluvchi mantiqiy ifoda; Paskalning ixtiyoriy operatori yoki operatorlari ketma-ketligidir. Shuni yodda tutingki, Else xizmatchi so'zidan avval yozilgan operatordan keyin «;» (nuqtali
1- misol.
Label NI;
Var a,b,c:Integer;
Begin a:=15; b:=13;
c:=a+b; GoTo NI;
c:=a~b; NI: WriteLn(c); End.
Tarmoqlanish operatori quyidagicha ishlaydi: avval shart tekshiriladi, agar uning qiymati rost boisa; then dan keyingi operator yoki operatorlar ketma-ketligi, aks holda else dan keyingi operator yoki operatorlar ketma-ketligi bajariladi.
2- misol. Kiritilgan son 25 dan katta bo'lsa, ekranga «katta», aks holda «katta emas» degan yozuvni chiqaruvchi dastur tuzing.
Program Taqqoslash;
Var a: Real;
Begin Write('Ixtiyoriy son kiriting: '); ReadLn(a);
If a>25 Then WriteLn('Katta')
Else WriteLn(Katta emas');
End.
3- misol. Kiritilgan a sonning b songa ko'paytmasini va nisbatini hisoblovchi dastur tuzing.
Program Nisbat;
Label tamom;
Var a, b: Real;
Begin
Writefa sonni kiriting: '); ReadLn(a);
Writefb sonni kiriting: '); ReadLn(b);
WriteLn('Ko^vpaytma: a*b);
If b=0 Then begin WriteLn('Bo^vlishni bajarish mumkin emas');
goto tamom; end;
WriteLnO Bo'linma: a/b); tamom: End.
4- misol. Berilgan butun son manfiy bo'lsa, bu sonni kubi bilan almashtiruvchi dastur tuzing.
Yechish.
var a:Integer;
begin
Write(Txtiyoriy butun son kiriting: '); ReadLn(a);
If a<0 Then a:= a*a*a; WriteLn(a);
readln; end.
5-misol. x ning berilgan qiymatida _{ } funksiya qiymatini hisoblash dasturini tuzing.
Program misol_5;
Var x,y: Real;
Begin Write('x ning qiymatini kiriting: '); ReadLn(x);
If x>0 Then y:=1 Else y:=x*x WriteLn(‘x=’,x,’ da y=’,y);
End.