0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Konglomerat — o‘z faoliyati yuzasidan bog‘liq boMmagan ko‘pgina kompaniyalarni birlashib ketishi asosida tashkil topadigan konsern. Konglomerat o‘z foydasining ko‘pini ishlab chiqarish sohasidan emas, balki qimmatli qog'ozlar ishlab chiqarish yo‘li bilan topadi. Bunday holat ularni masalan, investitsiya fondlari bilan yaqinlashtiradi. Kong­lomerat odatdagi konserndan farq qilgan holda ishlab chiqarishni ko‘proq diversifikatsiya qilish ko‘lami va moliyaviy operatsiyalar bilan shug‘ullanadi.

Xolding kompaniyasi - bu korxonalarni birlashtirish emas, balki o‘z moliya fondlarini, kapitallarini birlashishidir. Uning farq qiluvchi tomoni shundaki, u boshqa «shu’ba» kompaniyalarning aksiyalar paketini sotib oladi, aksionerlar kapitallariga egalik qilib, ularning har qanday faoliyatiga aralashishi mumkin. Xolding — alohida korxonalar kuchi yetmagan moliyaviy resurslarni birlashtirish usullariga ega...

Aksiyalar paketini qo'lga kiritishi tufayli xolding-kompaniya, boshqacha qilib aytsak — korparatsiya ularga bog‘liq bo‘lib qolgan firmalarga:

• 
  rahbarlik qiladi;
  
• 
  moliyaviy yordam ko‘rsatadi;
  
• 
  investitsiyalar strategiyasini belgilaydi;
  
• 
  bosh, yetakchi jamiyatning maqsad va vazifalariga qarab ularni rivojlanish yo‘nalishlarini ko‘rsatadi.
  

Xolding kompaniyaning boshqa firmalaming aksionerlik kapitalida ishtirok etishi ularni o‘zlarining qimmatli qog'ozlarini sotib olishiga majbur qiladi. Shunday qilib, bog'lanib qolgan firma asosiy bo‘lgan xolding kompaniyaning, ya’ni korparatsiyaning aksionerlik kapitalining

ishtirokchisiga aylanib qoladi. Undan keyingi boshqa kichik korxonalar, kompaniyalar ham yetakchi, boshchi («ona») bo'lgan kompaniyaning aksiyalarini sotib olishga majbur bo‘ladilar.

Demak, bunday kompaniyalar («ona», «bola», «navara», «avara») yig‘indisi korparatsiya deb yuritiladi.

O‘zbekistonda bir necha o‘n yillar davomida butun Markaziy Osiyo regioni uchun qishloq xo‘jaligi texnikasini yetkazib beruvchi korxonalar yaratilgan edi. Ular hozirgi vaqtda «0‘zselxozmashxolding» kompaniyasi tarkibiga kirib, qishloq xo‘jaligi texnikalarini ishlab chiqarish, uni iste’molchiga yetkazish va shuningdek, barcha eksplua- tatsiya qilish mobaynida unga to'liq xizmat qilish kabi bir qancha masalalarni hal etadigan bo‘ldi. Bular yirik aksionerlik jamiyati bo‘lgan «Toshkent traktor zavodi», «0‘zbekselmash», «Chirchiqselmash», «O'zagromash-servis assotsiatsiyasi» (avvalgi «O'zselxoztexnika»). «Toshkent traktor zavodi» lizing bo‘yicha 8 xil modifikatsiyadagi traktorlarni yetkazib beradi. «0‘zbekselmash» seyalkalar va yem- xashak yig‘uvchi texnikani, «Chirchiqselmash» esa pluglar, chizel mashinasi, paxta ko‘sagini teruvchi mashinani va boshqa xil mahsu- lotlami ishlab chiqaradi, ulaming jami 20 xil.

Ular ichki bozor uchun mahsulot ishlab chiqarib awalgi darajasiga asta-sekin chiqmoqda.

Hozirgi vaqtda qishloq xo‘jalik texnikasini yetkazib berish va unga servis xizmatlarini ko‘rsatish ishlarining hammasi «0‘zselxoz- mashxolding» ixtiyoriga o‘tkazildi. Bunday qarorning qabul qilinishiga xorijiy ishlab chiqaruvchi firmalar va diller xizmat ko'rsatishidagi dunyo amaliyoti tajribalari asos bo‘ladi.

1996-yildan boshlab tarmoqda tuzilgan regional texnik markazlar qishloq xo‘jaligi mashinalarini ishlab chiqaruvchilar uchun to‘liq hajmda texnikaviy servis ishlarini bajaradigan bo'ldilar. Ularning ta’sischilari bo‘lib korxonalar va xolding kompaniyaning o‘zi hisob- lanadi.