0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Bir kambaz ‘al dehqondan kuzda qancha hosil olganini so ‘rashibdi.

— Hech qancha, — javob beribdi u. — Bahorda menga yozda qattiq do 7 bo ‘lishi mumkinligini aytishgandi. Shuning uchun hech narsa ekmadim.

— Xo‘sh, do‘I bo ‘Idimi?

— Bo ‘ldi-yu, ammo hosilga yomon ta ’sir etadigan darajada emas.

— Unda qishga nimani g'amlading?

— Ochlik va sovuqni!

Tagi teshilgan etikda yurib, xaroba uyda yashab, inson asta-sekin qashshoqlikka ko'nikib qolishi mumkin. 0‘zining qashshoqligida dunyoni ayblayverib, oxiri o‘zi bilan o‘zi ovora bo‘lib qoladi.

Kuzatib turib, odamlarning ko‘pchiligi butun umr o‘zini-o‘zi qashshoqlashtirib borayotganiga guvoh bo‘lish mumkin. Ular g‘ay- rishurriy tarzda kambag‘allik odatlariga amal qilib boradilar. Arzimas haq to‘lanadigan ish uchun jonlarini jabborga berib ishlaydilar. Aslida esa aksincha bo‘lishi, o‘ynab-kulib qilgan ishlari uchun katta pul olishlari lozim edi. Ular keng tarqalgan, ammo noto‘g‘ri bir qoidaga amal qiladilar, ya’ni «boshqalar mening mehnatim bahosi qanchaligini biladilar» deb o‘ylaydilar. Ular pul jamg'arish nima ekanligi haqida umuman tasawurga ega emaslar. Topilgan mablag'ni darhol joy-joyiga sarflash - mana ularning asosiy shiorlari. Pulni biror ishga jalb qilish, aylantirib, foyda olish haqida-ku, umuman gapirmasa ham bo‘ladi. Pulini topgan zahoti mayda-chuydalarga sarflab yuboradiganlarda moliyaviy investitsiya uchun imkon ham bo‘lmaydi-da!

Qashshoq odam aqlli bo'lishi ham mumkin, ammo uning aqli teskari ishlaydi. Qashshoqlik psixologiyasiga ega odam «bugun yoki kelajakda nima qilaman?» dem emas, «o'shanda (o‘tgan zamonda) nima qilishim kerak ediyu, qilganimda nima bo‘lardi?» tarzida, ya’ni kelajak haqida emas, o'tmish to‘g‘risida o‘ylaydi. Eng yomoni, bu vaziyat uni butkul qoniqtiradi ham.

Ko'pchilik ana shunday xato fikrlar sabab hayot ummonidan chetga chiqib qoladi. Aslida mablag'ni kun sayin ko‘paytirib borish juda mushkul ish emas. Ammo hech narsa qilmay, qo‘l qovushtirib o'tirish baribir osonroq-da! Har oyda ma’lum mablag'ni tejab borish nahotki shunchalar qiyin bo‘lsa? Yo‘q, unday emas. Ammo bir necha lahzalik lazzat uchun pul sarflash osonroq-da... Millioner odam hech qachon «katta pul topish mumkin emas», deb o'ylamaydi. Kambag‘al odam esa kichik miqdordagi pulni topish osonroq, deb o‘ylaydi.

Bir kuni internetdan qiziq bir voqeani o'qigandim.

Bir meksikalik ishchining oldiga amerikaliklar kelib, uni qurilish ishlariga yollamoqchi ekanliklarini aytishibdi. Ish и qadar qiyin emas, bor-yo‘g‘i sement, qum, taxtalami tashib keltirish kerak edi. Buning uchun yaxshigina haq to ‘lashga va’da berishibdi. Shunda haligi meksikanlik xotiniga yuzlanib, so ‘rabdi:

•