0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

0 10 20 30 40 50 60




71-chizma. Uzoq bozor davrida o'rtacha xarajatlar chizig'i.

Ayrim firmalar tomonidan samaradorlik ko‘lamini ta’minlash ulami bir vaqtda inqirozga uchrashi yoki qo‘shilib ketishi natijasida raqobatni, ishlab chiqaruvchilar sonini kamayib ketishini taqozo etadi.

Firma foydasini maksimal darajada oshiruvchi, juda bo‘lmaganda, baho va ishlab chiqarish hajmini nazariy jihatdan aniqlash uchun firma o‘z raqobatchilarini javob berish harakatlariga ishonch hosil qilishi lozim.

Agar firma bunga ishonmasa, oligopoliya to‘qnashib turadigan talab va pirovard daromadning bo'lishi ham mumkin emas. Demak, umumiy o‘zaro bog‘liqlik shart-sharoitlami yanada murakkab qilib qo'yadi.

Lekin shunga qaramay oligopolik bahoni shakllantirish ikkita o‘zaro bog'liq tomonlarga ega:

1. 
   Oligopolist bahosini o‘zgaruvchan emasligi, ya’ni ular sof va yakka hokimlik raqobati sharoitidagiga qaraganda kamroq o‘zgaradi.
   
2. 
   Oligopolist bahosi o‘zgarganda hamma firmalar birgalikda o‘z baholarini o'zgartiradilar.
   

Oligopolist bahosining - bunday harakati baho tayinlashda va uni o‘zgartirishda kelishib ishlashni rag‘batlantiradi.

Amerika olimi Shumpeter-Gelbreyt fikricha, bozor hukmdori bo'lgan yirik oligopolik firmalar zarur. Bunga sabab:

1. 
   Fan-texnika yutuqlariga jadal sur’atlarda erishish uchun kerak, chunki ularni kiritish ancha qimmat turadi.
   
2. 
   Tarmoqqa kirishga xalal beruvchi to‘siqlar mavjudligi, oligopolistni foyda ko‘rishga va bu foydani bir qismini ilmiy-tadqiqot, loyiha, konstruktorlik ishlariga ajratish mumkinligiga ishonch tug'diradi.
   

Katta bo'lmagan raqobatchi firmalar mablag'ga ega emaslar. Ularda texnik taraqqiy etishlari uchun ham qiziqish yo‘q.

Ammo olimlarning oligopolistlar yangiliklarga va fan-texnika taraq- qiyoti yutuqlariga xalal beradilar, degan qarama-qarshi fikrlari ham bor. Odatda ancha yirik korparatsiyalar yangi turdagi mahsulotni o‘z- lashtirishga harakat qilmaydilar. Chunki bu ishlar ular texnikasini eskirishga olib keladi. Bunga hayotda misollar juda ko‘p.

Ixtirolarning 61 tasidan 40 tasini katta bo‘lmagan va o‘rtacha fir­malar yaratganlar.

Havoni konditsionerlar yordamida tozalash, sharikli ruchka, selofan, reaktiv dvigateli, insulin, kserografiya, vertolyot, neftni katalitik kreking usulida tozalash sohasidagi yutuqlaming ko‘plari mustaqil, erkin bo‘lgan ixtirochilar aqli bilan kashf etilgan.

Asosiy iboralar va tushunchalar

1.