0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot



Download 2,36 Mb.
bet216/266
Sana16.01.2022
Hajmi2,36 Mb.
#378371
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   266
1 Ивашковский C.H. Микроэкономика. M., «Дело» 1998. Гл. 10.1. 243-bet.


Yuqoridagi fikrlarga shuni qo‘shib aytish kerakki, erkin bozor sharoitida inflatsiya, ishsizlik, ortiqcha ishlab chiqarish va boshqa iqtisodiy noxushliklar bo‘lmaydi. Davlatning ishtiroki, vazifasi va aha- miyati alohida mavzu. Shunday qilib, erkin bozoming shartlari shundan iborat. Lekin shu beshta talab amalda hech qachon bajarilmaydi1.

Erkin (takomillashgan) bozor ijtimoiy ishlab chiqarishni tartibga soladi; regulyatorlik vazifasini o'taydi, chunki u:


  1. talab va takiifni muvozanatga keltirishni ta’minlaydi;

  2. kishilarning pirovard talablarini qondirishga qaratilgan;

d) cheklangan resurslarni samaraliroq taqsimlaydi. Bunga asos bahodagi ma’lumotlar.

Cheklangan resurslarning samarali taqsimlanishiga baho pirovard xarajatlarga teng bo'lganda (P=MC) erishiladi.

Bu tenglik firma o‘z mahsulotlarini ishlab chiqarish resurslarining pirovard xarajatlari, ishlab chiqarilgan va sotishga erishilgan mahsulot baholarini ko‘rsatadi. Natijada kishilarning talablari maksimal darajada qondiriladi. Asosiy va yagona maqsad shundan iborat.

Sof holdagi yakka hokimlik bozorida bir xil mahsulot ishlab chi- qaruvchi yagona firma faoliyat ko‘rsatadi.

Bunday bozorda sotuvchi ham, oluvchi ham bitta. Bular - davlat tashkilotlari, boshqariladigan yoki boshqarilmaydigan xususiy mo- nopoliya bo‘lishi mumkin.

Sof raqobat bozorida tarmoqqa boshqa qo‘shimcha firmalarning kirishi qiyin. Sof mutlaq monopoliya sharoitida ishlab chiqariladigan mahsulotni boshqa tarmoqlarda ishlab chiqariladigan o'rinbosarlari bo'lmaydi. Shuning uchun talab egri chizig‘i raqobat bozoridagiga o'xshaydi.

Sof monopoliya takomillashgan raqobatga o‘xshash ilmiy model sifatida amal qiladi, haqiqiy hayotda esa yo‘q. Ayniqsa, mamlakat miqyosida uchramaydi. Agar kichik shahar, qishloq olinadigan bo‘lsa (masalan, bitta non zavodi, bitta poliklinika, bitta maktab va shunga o‘xshashlar), u holda mutlaq monopoliya har qanday mamlakatga xos. Hattoki, AQSHda YaMM ning 5%i sof monopoliyaga yaqin sharoitda yaratiladi. Shunday ekan, buni o‘rganishni nima zaruriyati bor. Gap shundaki, raqobatchilar nihoyatda ko‘p bo‘lgan va mutlaqo bo'lmagan sharoitda firma o‘zini qanday tutishi, qanday harakat qilishi kerakligini (mumkinligini) bilishi zarur.

Firmalar sof monopoliya sharoitida mahsulotini sotishi bo'yicha haqiqiy hokim bo‘lib, ma’lum darajada bahoni nazorat qiladi, unga



C.H. Ивашковский. Микроэкономика. M. «Дело». 247-bet.

ta’sir etadi, taklifni o‘zgartiradi. Bozordagi yakka hokimlik tarmoqqa kirish va chiqish to'siqlari bo‘lganda yuzaga keladi. To‘siqlarni kelib chiqish sabablari har xil.



    1. Monopol raqobat bozori

      1. Monopol raqobat bozorining mohiyati, xillari

Monopol yoki takomillashmagan raqobat bozorining mohiyati uning quyidagi xillari (yoki tiplari)da ko’rinadi:

  1. monopolistik raqobat;

  2. monopoliya;

  3. oligopoliya.


Download 2,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   266




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish