|
] 7-jadval
Olmaota shahridagi «Alkor» mashinasozlik korxonasining moliyaviy natijalari (ma’lumotlar shartli, AQSH dollari hisobida)
KcTrsatkichlar
|
O'tgan yili
|
Hisobot yili
|
Daromad
|
Xarajat
|
Daromad
|
Xarajat
|
Malisulotni sotislidan kelgan tushum
|
245129
|
|
322946
|
|
QQS
|
—
|
29146
|
—
|
44308
|
Mahsulot sotishdan kelgan sof tushum
|
215983
|
|
278638
|
|
Sotilgan malisulotni ishlab chiqarish tannarxi
|
|
167778
|
|
253782
|
Yalpi sotishdan ko'rilgan foyda
|
46205
|
|
24856
|
|
Asosiy ishlab chiqarish fooliyatining moliyaviy natijasi
|
47361
|
17104
|
24856
|
20697
|
Umumxojalik fooliyatining moliyaviy natijalari
|
30859
|
|
7117
|
|
Soliq to‘lagunga qadar moliyaviy natija
|
30859
|
|
7117
|
|
Foyda (daromad)dan soliq
|
|
18056
|
|
5081
|
Boshqa soliq va ajratmalar
|
|
256
|
|
201
|
Hisobot davridagi sof foyda (zarar)
|
12547
|
|
1835
|
|
Bu korxona sport bilan shug‘ullanish uchun zarur bo‘lgan 20 xilga yaqin trenajyor uskunalari ishlab chiqaradi.
Korxona ixtiyorida qolgan sof foyda quyidagi ishlarga taqsimlanadi:
ishlab chiqarishni rivojlantirish;
rezerv fondini yaratish;
divedentlarni to‘lash;
yil yakunlari bo‘yicha moddiy mukofotlar berish.
Taqsimlanmay qolgan foyda balans passivining birinchi qismi
bo‘lgan «Xususiy mablag'larni yaratish manbalari» qismining tarkibida turadi.
Jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, korxona ixtiyorida qolgan sof foyda hisobot yilida ancha kam bo‘lgan. Sotilgan tovar mahsulotlari rentabelligi o‘tgan yili 18,8 % (46205:245129)-100; hisobot yilida (24856:322946)-100=7,6% bo‘lgan, ya’ni salkam 2,5 marta past bo‘Igan. Bunga sabab mahsulot tannarxi keskin oshib ketgan, foyda tarkibidagi o'zgarishlar qoniqarli bo‘lmagan.
Foydani, birinchidan — tadbirkorlik faoliyati uchun to'langan haq; ikkinchidan — bu ixtirolik, firnpani boshqarishdagi qobiliyati uchun to'langan haq; uchinchidan — tavakkalchilik, hali natijasi noma’lum bo'Igan tadbirkorlik faoliyati uchun to‘langan haq deb izohlash mumkin. To‘rtinchidan — bu monopol foyda. Bunday foyda doimiy bo‘lmaydi.
Bir xil foydaga har xil miqdordagi kapital hisobiga erishish mumkin. Shuning uchun, har doim ham olingan foyda miqdori hali ishlab chiqarishni samarador ekanligini ko'rsatmaydi. Shuning uchun ham mikroiqtisodiyot ilmida — «pirovard xarajat», «pirovard daromad», «pirovard foydalilik» kabi ko'rsatkichlar ishlatiladi. Ular ishlab chiqarishning haqiqiy samaradorligi darajasini, me’yorini ifodalaydi.
Pirovard daromad — mahsulot hajmini bir birlikka o'sishi (AQ) natijasida daromadning o'sishini AR(Q) pirovard daromad deb ataladi:
MR=AR(Q)/Q.
Shunday qilib, o‘rtacha daromad AR bir birlik mahsulotni sotish natijasida olingan AR=R(Q)/Q foydani ko‘rsatadi.
18-jadval ma’lumotlarida korxona (firma)ning pirovard va o‘rtacha daromadi o'zgarishi va uning talab egri chizig‘i berilgan (64-chizma).
R=6—Q
Ko‘rinadiki, bunday o‘rtacha daromad mahsulot birligining baho- sini ko‘rsatadi, xolos.
AR=R(Q)/Q=P
Bunday talab egri chizig‘i uchun baho 6 dollar bo‘lganda daromad (0)ga teng. Chunki bunday narxda hech narsa sotilmaydi. Lekin baho 5 dollar bo‘lganda bir birlik (dona) mahsulot sotiladi va daromad 5 dollar boiadi. Mahsulot sotish hajmining bir donadan ikki donaga o‘sishi daromadni 5 dollardan 8 dollarga ko'taradi. Shunda pirovard daromad 3 dollarga (8-5) tenglashadi. Sotilgan mahsulot miqdori 2 dan 3 ga ko‘tarilsa, pirovard daromad 1 dollargacha tushadi. Keyinchalik sotish hajmining 3 donadan 4 donagacha ko'payishi natijasida pirovard daromad salbiy bo‘lib chiqadi, ya’ni 1 bo'ladi. Shuni alohida aytish kerakki, pirovard daromad ijobiy bo‘lganda, umumiy daromadlar mahsulot sotish hajmi bilan barobar (birgalikda) o‘sadi, pirovard daromad salbiy bo‘lganda esa umumiy daromadlar pasayadi. Talab chizig'i pasga qaraganda tovar bahosi (o‘rtacha daromad) pirovard daromaddan yuqori. Chunki barcha miqdordagi tovarlar bir xil narxda sotiladi.
Tovarning bir birlik miqdorda sotish uchun baho pasayishi zarur va faqat qo'shimcha birlik mahsulot emas, balki barcha sotilgan mahsulot kam daromad keltiradi. Ishlab chiqariladigan mahsulot bir birlikdan ikki birlikka (1 dan 2 ga) oshganda, bahoning 4 dollar kamayishini ko'rish mumkin (18-jadval). Pirovard daromad 3 dollarga teng: qo'shimcha mahsulot birligini sotishdan olingan daromad 3 dollar birinchi birlik mahsulotni sotishdan ko'rilgan zarar hisoblanadi, chunki birinchi birlik mahsulot 5 dollar narxda sotilgan bo'lsa, ikkinchi birlik mahsulot 4 dollar narxda sotiladi (5—4). Pirovard daromad 3 dollarga teng, ya’ni mahsulot bahosi 4 dollardan ham kam.
18-jadval ma’lumotlari asosida chizilgan 64-chizmadagi umumiy daromad o'rtacha va pirovard daromadlar o'rtasidagi bog'liqlikni ko'rsatadi. Talab egri chizig'i bo'ylab pastga harakat qilib borgan sari P ning kamayishini. Q ning ortib borishini ko'rsatadi. Talab o'zgaruvchanligiga qarab umumiy daromad o'sishi yoki pasayishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
