0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot


Bir xil hajmdagi mahsulot miqdori uchun kapital va mehnat xarajatlari har



Download 1,69 Mb.
bet149/288
Sana18.01.2022
Hajmi1,69 Mb.
#390097
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   288
Bir xil hajmdagi mahsulot miqdori uchun kapital va mehnat xarajatlari har

xUligining holatlari

Kapital qo'yilmalar (kapital sarfi) - К

Mehnat sarfi (mehnat salmog‘i) - L

I

2

3

4

5

I

20

40

55

65

75

2

40

60

75

85

90

3

55

75

90

100

105

4

65

85

100

110

115

5

75

90

105

115

120







  1. jadvaldagi ma’lumotlarni izokvantalardan foydalanish asosida grafikda ko‘rish mumkin.




35-chiima. Ishlab chiqarish omilining ma’lum vaqtda o'zgarishi natijasida ishlab chiqarilgan mahsulot egri chizig‘i (grafigi).


Chizmada uchta ishlab chiqarish izokvantalari berilgan.

Chizmaning o‘qlarida ma’lum davrdagi ishlab chiqarish omillari joylashgan. Izokvantalar 9-jadval ma’lumotlariga to‘g‘ri keladi.

A nuqtadagi 1 birlik mehnat sarfi va 3 birlik kapital xarajati 55 birlik mahsulot olishni ta’minlaydi. Shu bilan bir vaqtda D nuqtada shunday miqdordagi mahsulot uchun 3 birlik mehnat va 1 birlik kapital sarf etiladi.

Q3 izovkanta Q, izokvantadan yuqori va o'ng tarafda yotibdi. Chunki unda Q2 dagiga qaraganda ko‘proq mahsulot ishlab chiqarishni ta’min- laydigan ishlab chiqarish omillari joylashgan.

Izokvanlalar befarqlik egri chizig’iga o‘xshagan bo‘lib, agar xari- dorlar talabini qondirish darajasini pastdan yuqoriga qarab ko'rsatsa, izokvantalar mahsulot ishlab chiqarish hajmini ko‘rsatadi.

Befarqlik egri chizig‘ining yuqorida bo'lishi izokvantalar yordamida mahsulot ishlab chiqarish darajasini o‘lchagandek, buyumlarning foydalilik darajasini o‘lchab boMmaydi.

Izokvanta xaritalari izokvantalar to'plami bo‘lib, ma’lum miq- dordagi ishlab chiqarish omillaridan yoki resurslaridan foydalanish hisobiga maksimal miqdorda mahsulot ishlab chiqarilishini ko‘rsatadi. Izokvanta xaritalari — ishlab chiqarish funksiyalarining alternativ usulda yozilishidir. Befarqlik egri chizig‘i xaritalari ham xuddi shunday buyumlarning foydaliligini yozishning alternativ usuli. Har bir izokvantaga turli miqdordagi mahsulot ishlab chiqarish mos keladi.

Izokvantalar firmaning mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha qarorlar qabul qilishdagi sharoitga moslashish qobiliyatini ko‘rsatadi.



  1. Qisqa bozor davridagi ishlab chiqarish

Qisqa davr mobaynida ishlab chiqarish omili o‘zgaruvchan bo'lsa, boshqasi doimiydir. Shu davrda o'zgarmaydigan omillar «o‘zgarmas omillar» deb ataladi. Shuning uchun qisqa davrda ishlab chiqarish hajmining o'sishi o'zgaruvchan resurs o‘qiga parallel yotadi.


К kapital
sarfi


к,
36-chizma. Qisqa davrdagi ishlab
chiqarish omillarining
kombinatsiyasi. Bu chizmada
mehnat omili o'zgarib, kapital
o‘zgarmagan holat ko'rsatilgan.


о

L — mehnat sarfi

Har bir alohida holatda, ya’ni aniq turdagi mahsulotni ishlab chi­qarish va sotishda ishlab chiqarish omillarining o'zgarish davri har xil.

Qisqa davrda ikki omildan — kapital va mehnat omilidan bir vaqtda foydalanib boMmaydi. Masalan, 9-jadval va 35-chizmadan ko'radigan bo‘lsak, 90 birlik mahsulot ishlab chiqarish uchun firma mehnat xarajatlarining 1 birlikdan 3 birlikka oshiradi. Shunda chizmadagi A nuqta C nuqta holatiga suriladi.

Lekin qisqa davrdagi 90 birlik mahsulot uchun xarajatlar 120 dollarni tashkil etadi, ya’ni uzoq davrdagi E nuqtada turgan xara- jatlaiga nisbatan 10 dollarga ko‘p (120 dollar=3 br. kapital x 10 dol.+3 br. mehnat x 30 doll).

Agar firmaning oziq-ovqat mahsuloti 55 birlik hajmda qolsa, 1 birlik mehnat resurslari va 3 birlik kapital ishlatiladi (A nuqtada).

Firmaning qisqa davrdagi 55 birlik mahsulot uchun umumiy xarajatlari 60 dollami tashkil etadi. Chunki mehnat xarajatlari 30 dollar/soat, kapital sarfi atigi 10 dollarga teng (3 birlik kapital x 10 + 1 birlik mehnat x 30 dol/s).



Pirovard mahsulot — mehnat sarfinining bir birlikka oshirilishi hisobiga olingan qo‘shimcha birlik mahsulot miqdoridir.

Qisqa davrda ishlab chiqarishning kengayishi o‘zgaruvchan omildan olinadigan samaraning pasayib borishi qonuni ta’sirida bo‘ladi.

Shunday qilib, jonli mehnat o‘zgaruvchan, kapital o'zgar- magandagi holatni o‘rganadigan bo'lsak, bunda firma mehnat resurslari sarfini ko'paytira borib, shuning hisobiga mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshiradi.

Korxona rahbari albatta «qancha ishchi ishlatilishi kerak? Qancha miqdorda palto, kostyum ishlab chiqilishi zarur?» degan savollarga javob topish uchun mahsulot qancha o‘sib borayotganini bilishi zarur.



9-jadval kapital o'zgarmay, mehnat xarajatlari turli miqdorda o‘zgarib borgandagi mahsulot hajmini ko'rsatadi. Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, barcha holatlarda kapital miqdori bir xil — 10 birlik. Mehnat xarajatlari 8 birlikka yetganda mahsulot ortib boradi va 112 birlikda bo‘ladi. Undan keyingi mehnat xarajatlari mahsulotning ko‘payishiga yordam bcnnaydi. Aksincha, mahsulot kamayadi, xarajatlar samarasiz bo‘ladi.

0‘zgaruvchan resurslarning pirovard mahsuldorligini kamayib borishi «unumdorlikni kamayib borishi O'onuni» yoki (nisbatlar o‘zgarishi O'onuni) deb nom oldi.

Birinchi marta bu qonun XVIII asrning ikk.nchi yarmida fransuz iqtisodchisi Tyurgo tomonidan qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishini ilmiy jihatdan o'rganishi tufayli topildi. D.Rinardo, D.St.Mill kabi olimlar ham bu qonundan o'zlaricha boshqa sohalarga qo'llab foy- dalanishgan.I

Hozirgi zamon iqtisodiyot fani unumdorlikni kamayib borish qonunini umumiy xarakterda deb biladi va kishilar faoliyatining har qanday sohalariga tegishli deb hisoblaydi.

Bunda bittadan ko'p omillar ishtirok etadi, shulardan bittasi to'xtovsiz ko'payadi, boshqalari esa o'zgarmaydi (resurslar o‘z- garmaydi).

Bu haqiqat isbot talab qilmaydi, uy bekasi bu bilan ovqatga tuz solganda har kuni to'qnashadi.

I O-jadval


Download 1,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   145   146   147   148   149   150   151   152   ...   288




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish