0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Proporsionallik deganda, vaqt birligi ichida korxonaning asosiy va yordamchi sex-uchastkalarida ishlab chiqariladigan mahsulot hajmi teng miqdorda boiishi lozim.

Uzluksizlik — mahsulot turi cheklangan, ishlab chiqarish avto- matlashtirilgan sharoitda amalga oshiriladi. Bunda buyumlarga ishlov berishda kutib qolishlar bo‘lmaydi. Uzluksizlik darajasi (UZ) tanaf- fuslar vaqtini (T) ishlab chiqarish davrining uzunligiga (Id) nisbati bilan topiladi:

T

Uz=l— 7

topa ' t_sma

Mo‘tadiIlik — har bir ish joyida, uchastka, sex va korxonada bir xil vaqt ichida mahsulotni teng miqdorda yoki asta-sekin ko'payib borishini ko‘rsatadi.

Paralellik bir vaqtda barcha ish joylarida bir qancha detallar va mahsulot bo'laklarini ishlab chiqarilishini taqozo etadi.

Ishlab chiqarish jarayonini ratsional tashkil etishga qo‘yilgan eng asosiy talablardan biri - mahsulot ishlab chiqarish (tayyorlash) davrining uzunligi eng kam miqdorini ta’minlash.

Ishlab chiqarish davri xomashyo materiallari ishlab chiqarishga kiritilgandan to tayyor mahsulot bo‘lib chiqqungacha ketgan vaqt uzunligi.

Ishlab chiqarish davri qancha kam boisa, unumdorlik shuncha yuqori bo‘ladi. Mehnat sarfining me’yori ma’lum vaqt oralig'ida ishlab chiqarilgan mahsulot yoki shu hajmdagi mahsulotni ishlab chiqarish uchun ketgan vaqt. Demak, ishlab chiqarish davrining kamayishi mehnatning tejalishi hisoblanadi. Ishlab chiqarish davri texnologik jarayonlar davridan va tanaffuslar davridan iborat.

Ishlab chiqarish davrining uzunligi qo‘yidagi umumiy formula asosida topiladi:

\ ^v opa
T — X (t +t,+t +t) + X(t +1 ),

um t ^ tf>rn cob na~ tr' i ^v nna \itia^{y 7} bunda:

T_unl — ishlab chiqarish davrining umumiy uzunligi, soat, min; t_texn — texnologik jarayonlar uzunligi;

t_tab - tabiiy jarayonlar uzunligi; t_naz — nazorat etish jarayoni uzunligi; t_[r - transport operatsiyalari uzunligi.

Bu vaqtlar texnologik jarayonlar davri deb yuritiladi.

t_opa — buyumlarni smenalararo operatsiyalar o'rtasida turib qolish vaqti;

t_sm> — smenalararo turib qolish vaqti; i — operatsiyalar va tanaffuslar soni.

Ishlab chiqarish davrining uzunligi buyumlar, detallar, uzellarga (mahsulot bo'laklariga) ishlov berish usuliga bogiiq. Buyumlarga ishlov berish tartibiga ко Та, ishlab chiqarish davri uzun yoki qisqa bo‘ladi.

3.