0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

Ta’lim nazariyasi
(didaktika)
maktabgaeha pedago-
gikaning tarkibiy qismi


Didaktika maktabgaeha pedagogikaning
nisbatan mustaqil qismi boMib. unda 0‘qi-
tish jarayonining umumiv qonuniyatlari
ochib beriladi. Didaktikaning so'zma-so’z
tarjimasi "ta'lim nazariyasi’mi anglatadi.
Didaktika “grekcha” so'zdan olingan bodib, "didacticos”- o'rgatish,
cdqitish ma'nosini bildiradi. Bu atamani nemis pedagogi Volfgang
Ratke (1571-1635) fanga kiritgan, deb hisoblanadi. Didaktika nomi
ostida u ilmiy fanning nazariy va uslubologik asoslarini tadqiq qiiadigan
ilmiy fanni tusbundi. Didaktikaning fundamental ilmiy asoslari ilk bor
Ya.A.Komenskiy tomonidan ishlab chiqilgan. 1657-yilda u chex tilida
"Buyuk didaktika" asarini yozdi, Didaktika nomi ostida Komenskiy
"hammani hamma narsaga oYgatish san’ati” deb tushundi.
Didaktika "nimaga o'qitish?”, “nimani o'qitish?” "qanday o“ qitish?'’ "qayerda o'qitish” kabi savollarga javob izlaydi. Didaktikada ta’limni tashkll etishning umumiy masalalari, o'qitish jarayonining mohiyati, ta’- limning mazmuni, o'qitish qonuniyatlari. o^:qitish tamoyillari. uslublari, uning tashkiliy sbakllari voritiladi.
0‘qitish jarayoni pedagogning o'rgatuvchilik faoliy atini va ta'lim oluvchilarning maxsus tashkil etilgan bilisb faoliyatini o‘z ichiga oladi. Shu o'rinda bu jarayonlarning tahliliga e’tibor qarataylik. Ta’limda pedagogning boshqaruvchilikroli o'z kasbining ijtimoiy asoslaridan kelib chiqib, ajdodlarining boy tajribasini. insoniyatning asrlar davomidagi bi- lish, mehnat. muloqot, umumiy aloqalar. estetik hamda axloqiy qarashlar jarayonida qo’lga kiritgan vutuqlarini egallashni shart qilib qo’yadi.
Bularning barcliasi pedagogning ta'limiy, tarbiyaviy, rivojlantiruvchi vazifalarinl amalga oshirishida o’z aksini topmogu lozim. Ana shu asosdan kelib chiqib aytish mumkinki, ta’lim jarayonida pedagog ta’lim oluvchilariga qo’lga kiritilgan bilimlarni o'rgatadi. O’quv faoliyatida ulami ko'nikma va malakalar bilan qurollantiradi. Shu bilan bir paytda u ta’lim oluvcbilarda dunyoqarash va axloq normalarini hosil qiladi, qizi- qish va qobiliyatlarni shakllantiradi, ularning bilish faolligini oshiradi.




Pcdagogning faoliyati taTim oluvchi shaxstning maqsadga muvoliq shakllanishiga katta imkonivatlar ochib beradi. Yanada aniq qitib aytsak, butun mashg'ulot jarayonini rejalashtiradi. ushbu jarayonda taTim oluv- chiiar bilan birgalikdagi faoliyatni tashkil etadi. Ta'lim oluvchilargaqiyin- chiliklarni yengib o'tishda vordam beradi hamda ularning bilimlarini va butun taTim jarayonini tashxisqiladi. 0*z navbatida ta'lim oluvehilarning faoliyati mashgYilot jarayonida o'rganishga, bilim, ko'nikma hamda ma­la kalami egallashga, o’zini jamiyatga foydali faoliyatga tayyorlashga yo'naltiradi. Ta'lim jarayonida taTim oluvehilarning faoliyati ko‘p qirrali vo'nalgan harakami ifodalaydi va bu harakat bilishga doir vazifalarni hal qilishda ularga katta yordam beradi.
. . Didaktikaning asosiv kategoriyalarisa ta‘-