03 Turizm&Servis Kaf 10. Mintaqaviy turizm pdf

 
9.2. O‘zbekistonning rekreatsiya resurslariga boy mintaqalari 
 Aholining  salomatligi  va  atrof-muhit  sifati  o‘rtasida  bevosita  va  bilvosita 
aloqalar  mavjud.  Masalan,  Jahon  sog‘liqni  saqlash  tashilotining  ma’lumotlariga 
ko‘ra, axoli salomatligi 50-50 % ularning iqtisodiy ta’minoti va yashash tarzi, 18-20 
%  atrof  muhitning  holatiga,  20-30  %  tibbiiy  xizmat  darajasiga  bog‘liq  bo‘ladi. 
Xavoning ifloslanishi aholi salomatligining 43-45 % yomonlashuviga sabab bo‘ladi. 
Zamonaviy  gigiena  fani  atrof-muhitning  ifloslanishi  aholi  kasallanishining  o‘rtacha 
darajasi 20 %ga oshishini aniqlagan. Bunday vaziyatda rekreatsiya faoliyati ijtimoiy 
ishlab  chiqarish  va  xizmat  ko‘rsatishning  muhim  tarmog‘iga  aylangan  bo‘lib,  u 
aholining ishdan bo‘sh vaqtidan foydalanishni yaxshilashga va dam olishini tashkil 
etishga xizmat qiladi. Rekreatsiya inson tamonidan yuqori baholanadigan va ijtimoiy 
natija beradigan keng yo‘nalishni qamrab oladi. Unda dam olish va sog‘lomlashtirish, 
bilish va ijod, odamlar va tabiat bilan tanishish, ta’lim va tarbiyani takomillashtirish 
va  boshqalar  birgalikda  o‘z  ifodasini  topadi.  Bunday  ehtiyojlarni  qondirish, 
sog‘lomlashtirish,  umrni  o‘zaytirish,  insonning  jismoniy  va  ma’naviy  darajasini 

---

@TDIU_ARM
56 
 
oshirish, shaxsni barkomallashtirish, bilim va  malakalarni oshirish va boshqa qator 
ijtimoiy natijalarga erishishga imkon beradi. Tabiiy omillarga asoslangan rekreatsiya 
faoliyati  (turizm  )shahar  va  qishloq  aholisi  orasida  keng  tarqalgan  kasalliklarning 
ommaviy  profilaktik  vositasi  hisoblanadi.  U  faqatgina  ish  qobiliyatini  tiklashni  va 
mehnat  unumdorligini  oshirishnigina  ta’minlab  qolmay,  balki  20-50  %ga  yurak-
tomir, asab, nafas olish, oshqozon, suyak kasalliklari patologiyasi paydo bo‘lishining 
oldini olishni ta’minlaydi. 
O‘
zbekiston tabiati rang – barang bo‘lib, yilning issiq vaqtlaridan tashqari, qish 
va  kuz  fasllarida  ham  dam  olishni  tashkil  etishni  imkoniyati  mavjud.  Misol  uchun 
tog‘li  hududlarda  qishki  sport  –  dam  olishni  amalga  oshirish  mumkin.  Toshkent 
viloyatida joylashgan Chimyon sport – dam olish majmuasi kata imkoniyatlarga ega. 
Xuddi  shunday  majmualarni  Qashqadaryo,  Surxondaryo  viloyatlari  tog‘li 
mintaqalarida  ham  tashkil  etish  mumkin.  Sog‘likni  tiklash  manbasi  hisoblangan 
mineral  suv  va  balchiqlar  soni  mamlakatimizda  200  dan  ortadi.  Bu  er  osti  suvlari 
kimyoviy tarkibi, tibbiy – biologik va boshqa xususiyatlariga ko‘ra bir – biridan farq 
qiladi. SHuning uchun bu joylarda turli shifoxonalar, sanatoriy – kurortlar va boshqa 
sog‘lomlashtirish muassasalar qurish mumkin. 
 Qashqadaryo,  Surxondaryo,  Zarafshon,  Sangzor,  Ohangaron  va  boshqa  bir 
qancha daryolarga oqib tushuvchi tog‘ soyliklari rekreatsiya resurslariga boy bo‘lib, 
bu mintaqalarda dam olish oromgohlarini tashkil etish ko‘paysa, birinchidan, aholini 
salomatligi yaxshilanadi, ikkinchidan, shu joy aholisi ish bilan ta’minlanib, iqtisodiy 
daromat oshadi.  
Demak,  tabiat  qo‘ynilarida  dam  olish  va  sog‘lomlashtirish  muassasalarini 
qurishning ahamiyati yuqori ekan, lekin masalaning boshqa tomoni ham bor. YA’ni 
dam  olishning  ham  o‘ziga  yarasha  mezonlari  mavjudki,  ularni  tuliq  hisobga  olish 
rekreatsiya resurslaridan samarali foydalanishga olib keladi. Bu mezonlarga mavjud 
resurslardan rekreatsiya faoliyatida foydalanishning ekologik xususiyatlari kiradi. 
Rekreatsiya  faoliyati  (dam  olish,  sog‘lomlashtirish)  ma’lum  hududda  amalga 
oshiriladi.  Mazkur  hudud  hordiq  chiqarishga  kelganlarni  ekologik  nuqtai  nazardan 
sig‘dira  oladimi  yoki  yo‘q,  bu  ekologik  sig‘im  mezoni bilan  aniqlanadi.    Ekologik 
57 
 
sig‘im  bu,  dam  oluvchilar  mitqdori  mazkur  ekologik  maydonga  to‘g‘ri  kelishini 
ko‘rsatuvchi  o‘rtacha  me’yor  hisoblanadi.  Bu  borada  ma’lum  andoza  va  me’yoriy 
ko‘rsatgichlar ishlab chiqilgan. Bunga quyidagi jadvalni misol keltirish mumkin.