022 oriental renaissance: innovative, educational, natural and social sciences scientific journal volume 2, issue issn 2181-1784 Impact Factor: 947 asi factor = 7

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 5 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
243 
w
www.oriens.uz
May
2022
 
Jurnalistik tekshiruv jamoatchilik nazoratining eng keng tarqalgan shakli 
hisoblanadi. Jurnalistik tekshiruvlar orqali inson huquqlari va erkinliklari buzilganiga, 
turli sohalardagi salbiy hodisalarga jamiyatning, hokimiyat organlari va mansabdor 
shaxslarn
ing eʼtiborini qaratish koʼzda tutiladi. Inson huquqlari boʼyicha umumjahon 
deklaratsiyasining 19-
moddasida har bir kishining eʼtiqod erkinligi va uni erkin izhor 
etish huquqiga ega ekanligi belgilab qoʼyilgan. Bu huquq hech qanday toʼsqinliksiz 
shaxsning 
davlat chegaralaridan qatʼi nazar, har qanday vositalar bilan axborot va 
gʼoyalarni qidirish, topish va tarqatish erkinliklarini oʼz ichiga oladi. Keyingi davrlar 
mobaynida 
А
QSh va Yevropa Ittifoqi davlatlarida jurnalistik tekshiruvni amalga 
oshirish, uning shakllari, uslublari va mexanizmlari konkretlashtirildi, ularni hayotga 
tatbiq etish boʼyicha tashkiliy
-huquqiy choralar qabul qilindi. 
Xususan, Shveytsariyaning “Jamoatchilikni xabardor qilish toʼgʼrisida”gi 
Qonunining 15-
moddasida belgilab qoʼyilgan qoidalar boʼyicha, jurnalistlar va 
parlamentga kiruvchi partiyalarga ular oʼtkazadigan tekshiruvlarga va axborot 
yigʼishlarida imkon qadar koʼmaklashish lozim. А
QShda jurnalistik tekshiruvlarni 
amalga oshiruvchi Jurnalistlar assotsiatsiyasi faoliyat yuritadi. 
А
ssotsiatsiya davlat 
hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini amalga 
oshiradigan jurnalistlar va ommaviy axborot vositalari ishlarini har tomonlama 
tashkiliy-
huquqiy jihatdan qoʼllab
-quvvatlaydi. 
Demak, yuqoridagi tahl
ildan maʼlum boʼlishicha, Oʼzbekistondagi jamoatchilik 
nazorati boʼyicha qonunchilik tizimidagi asosiy farq unda jurnalistik tekshiruv 
institutining jamoatchilik nazorati shakli sifatida aniq-ravshan ifodalanmaganida deb 
koʼrsatishimiz mumkin. Shuni inobatga olib, biz ushbu boʼshliqni toʼldirishni va 
huquqiy jihatdan kelib chiqqan holatda Oʼzbekiston Respublikasi “Jamoatchilik 
nazorati toʼgʼrisida”gi qonunining 6
-
moddasiga tegishli oʼzgartirish kiritib, jurnalistik 
tekshiruv institutini jamoatchilik nazorat
i shakli sifatida qatʼiy belgilashni taklif 
qilamiz.
Qonunda jamoatchilik nazorati subʼektlari sifatida Oʼzbekiston Respublikasi, 
fuqarolarning oʼzini oʼzi boshqarish organlari, ommaviy axborot vositalari, 
shuningdek, jamoatchilik kengashlari, komissiyala
r belgilangan. Ular bir soʼz bilan 
aytganda, fuqarolik jamiyati institutlari hisoblanadi. 
Yangi Oʼzbekistonda jamoatchilik nazoratini jamiyatni demokratlashtirishning 
muhim omili sifatida davlat ahamiyati darajasida baho berilayotganini Prezident 
Shavkat M
irziyoev Oʼzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 27 
yilligiga bagʼishlangan tantanali marosimdagi maʼruzasida ham alohida eʼtirof etdi: 
“Konstitutsiya va qonun ustuvorligiga erishishda jamoatchilik nazoratidan koʼra 

---