022 oriental renaissance: innovative, educational, natural and social sciences scientific journal volume 2, issue issn 2181-1784 Impact Factor: 947 asi factor = 7

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 5 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
139 
w
www.oriens.uz
May
2022
 
Idiofonlarning guruhchalari: sozlanadigan (orkestr kolokoli, koʻngʻiroqchalar, 
gong va boshqalar), sozlanmaydigan (tarelkalar, tamtam, marakas, qayroq, qoshiq, 
safoil, likop, patni
s, mislagan, zang va boshqalar) cholgʻu asboblar.
Musiqa cholgʻu asboblaria. baʼzida xalq va professional (orkestr) turlarga ham 
boʻlinadi. Orkestr cholgʻulari kompozitor tomonidan yaratilgan, temperatsiyali 
tovushqatorga asoslangan koʻp ovozli musiqa asar
lari ijrosiga moslashtirilgan. Xalq 
cholgʻulari esa maʼlum millat (elat) monodik musiqa ijrosi uchun qoʻllaniladi va 
musiqiy tovush quroli boʻlish bilan birga, moddiy madaniyat mahsuli hamdir; 
mukammal shaklda xalq badiiy tafakkuri, nafosat tasavvurlari, r
amziy maʼnolar aks 
etgan. Cholgʻular xalq hayotida sof estetik vazifa bajarishdan tashqari 
shomonbaxshilar, afsungarlar ruhiyatga taʼsir oʻtkazishda, harbiylar, choʻponlar, 
dehqonlar tomonidan boshqaruvchi, qoʻrqituvchi, chorlovchi tovush quroli sifatida 
foydalanib kelingan. (7) 
Yuqoridagilardan kekib chiqqan holda, bolalarda musiqa tinglashga ishtiyoqni 
qo’llab
-
quvvatlash va rivojlantirishda musiqiy asarning o’rni ham kattadir.
Musiqa asarining kayfiyati, harakterini mustaqil farqlash, taassurotlari haqida 
hikoya qilishga o’rgatish, vokal va cholg’u asarlaridan bahramand qilish va bu janrlar 
haqida tushuncha hosil qilish, ularni farqlashga o’rgatish. Marsh, qo’shiq va raqs 
haqidagi bilimlarini kengaytirish, o’zbek xalq kuylari bilan tanishtirib borish, do
ira 
va nog’ora sadolaridan bahramand qilish, qayroq, taxta qarsak bilan tanishtirish har 
bir musiqa o’qituvchisining oldida turgan muhim vazifalardan biri hisoblanadi. 
Bundan tashqari, bolalarning musiqiy-
ritmik harakatlarni bajarishi, ya’ni 
musiqaning tempi, ritmi, harakteriga mos ifodali harakatlanishi, kuy qismlari 
almashishiga qarab harakatlarni o’zgartira olishi zarur.
Yengil, prujinasimon yurish, yugurish, sakrash, olding va orqaga, yonga qadam 
tashlash, oldinga hakkalash, raqs harakatlarini sifatl
i bajarishga o’rgatish, musiqa 
ostida qatorlarga saflanish va mashqlar bajarish, qatorlardan doiraga shakliga o’tish, 
katta va kichik doiralar hosil qilish, bir nechta kichik doirachalarga bo’linishga 
o’rgatish, bolalarga o’zbekcha raqslar bilan bir qator
da turli xalqlar raqslarini 
o’rgatish, bolalarda raqsga oid ijodkorlikka undash va uning namoyon bo’lishini 
rag’batlantirish va qo’llab
-quvvatlash katta ahamiyatga ega. 
Musiqa o’qituvchisi nazoratida bolalarning qo’shiq kuylashi holati quyidagicha 
amalga o
shiriladi: bolalarda ifodali, sof va tabiiy ovozda kuylashga o’rgatish, 
bolalarning ovozining yosh hususiyatlarini hisobga olib repertuar tanlash, to’g’ri 
nafas olish hamda kuylash ko’nikma va malakalarini shakllantirish, kichik ansambl 
bo’lib kuylash, solist bilan kuylashga o’rgatish, kuy ohangini to’g’ri ijro etilishiga 

---