011 adabiyot 1-qism djvu

f Gapning ifoda maqsadiga ko‘ra to‘rt xil shakli bor:

1) darak gap; 2) so‘roq gap; 3)buyruq gap; 4)istak gap.

/ 79-mashq. Matnni o‘qing. Gaplarni ifoda maqsadiga ko‘ra turlarini aytib bering. Sizning orangizda ham Qosimga o‘xshagan bolalar bormi? Bu haqda o‘ylab ko‘ring.

YOMONLIKNING JAZOSI

Bir kishining Qosim ismli o‘g‘li bor edi. Ota-yu onasining so‘ziga kirmasdan har xil yomon ishlami qilar edi. Bolalar bilan urishib, yoqalashib, kiyimlarini yirtib kelar edi. Uyda mehmon uehun asrab qo‘ygan taomlami yegan vaqtda onasi:

-Qosim, o‘g‘lim! Taomni sen yedingmi? - desa, - Men yeganim yo‘q! Mushuk yegandir, - der edi. Bora-bora otasining pulini ham o‘g‘irlab oladigan bo‘ldi. Otasi bilib: «0‘g‘lim, pulni kim oldi?»-desa, «Onam olgandir», - deb onasini o‘g‘ri qilar edi.

25





Bir kuni otasi stol ustiga bir tanga qo‘yib o‘zini uxlaganga solib yotdi. Qosim kelib, sekin tangani og‘ziga soldi. Shu vaqt otasi uni ushlab qolmoqchi bo‘lgan edi, Qosim tangani yutib yubordi. Tanga uning halqumiga tiqilib, jon berdi.

Ey bolalar! Ko‘rdinglarmi, yomonning yomonligi o‘z boshiga yetdi.

(Abdulla Avloniy)

80.