01. Rubidiy 02. olinish tarixi

Mustaqil ish
Bajardi:Boqimirzayeva Ch Qabul qildi:Ixtiyorova G
Rubidiy , olinish tarixi, xossalari, ishlatilishi
01.Rubidiy
02. olinish tarixi
03. Xossalari
04. ishlatilishi
Rubidiy
01
Rubidiy [lot. rubidus — qizil, toʻq kizil (spektrning qizil qismi chiziklari boʻyicha kashf etilgan), lot. Rubidium], Rb — Mendeleyev davriy sistemasining 1 guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 37, atom massasi 85,4678. Tabiiy izotoplarining massa sonlari 85 (72, 15%) va 87 (27,85%). 10 dan ortiq sunʼiy radioaktiv izotoplari olingan.
Olinish tarixi
02
Rubidiy Bunzen va Rubidiy Kirxgof 1861-yilda Germaniyadagi Dyurkgeym mineral suvini spektral analiz qilib, Rubidiyni kashf etganlar. Bunzen 1863-yilda metall Rubidiyni olishga muvaffaq boʻlgan. Rubidiy birikmalari tabiatda kaliy birikmalari bilan birga uchraydi, u Yer poʻstining massa jihatidan 3,110~2%ini tashkil qiladi. Rubidiy ning ion radiusi kaliy va seziyning ion radiuslariga yaqin boʻlganligi uchun bu element birikmalari oʻzaro izomorfdir.
Xossalari
03
Rubidiy suyultirilgan rubidiy xloridni elektroliz qilib olinadi. Rubidiy ishqoriy metallar jumlasiga kiradi. Rubidiy juda yumshoq, kumush rang — oq metall. Suyuqlanish temperaturasi 39,5°, qaynash temperaturasi 685°, zichligi 1,248 g/sm³. Rubidiy sanoatda karnallit va lepidolitdan ajratib olinadi. Kimyoviy jihatdan juda faol; suv va kislotalar bilan reaksiyaga kirishganida portlash yuz beradi. Birikmalarida +1 valentli. Kislorod bilan rubidiy peroksid Rb2O2 va rubidiy giperoksid RbO2 hosil qiladi. Rubidiyning gidroksidi RbOH kuchli ishkorlar jumlasiga kiradi. Rubidiy juda koʻp elementlar bilan bevosita birikadi.
Rubidiy gidrid RbH beqaror birikma. Uning nitridi Rb3N bilvosita yoʻl bilan hosil qilinadi. Rubidiyning Rb2C2 tarkibli karbidi, Rb2S tarkibli sulfidi bor. Rubidiy baʼzi metallar bilan qotishmalar hosil qiladi. Kizdirilsa yoki yoritilsa, oʻzidan elektronlar chiqaradi. Metall holatdagi Rubidiy havosiz muhitda berk idishlarda saqlanadi. Qattiq holatdagi Rubidiy gidroksidga ozon taʼsir ettirilsa, juda kuchli oksidlovchi Rubidiy ozonid RbO3 hosil boʻladi. Rubidiy 300°da grafit bilan qizdirilganida RbCg va RbC]6 tarkibli Rubidiy grafitidlar kelib chiqadi.
Rubidiy seziy va fransiydan keyin eng reaktiv gidroksidi metallardan biridir. U havoga tushishi bilanoq, u kuyishni boshlaydi va agar u urilsa, engil uchqunlarni otadi. Agar qizdirilsa, u binafsha olovni ham chiqaradi (yuqori rasm), bu Rb ionlari uchun ijobiy sinovdir+.
Kislorod bilan reaksiyaga kirishib, peroksid aralashmasini hosil qiladi (Rb2Yoki2) va superoksidlar (RbO)2). U kislotalar va asoslar bilan reaksiyaga kirishmasa ham, suv bilan qattiq reaksiyaga kirishib, rubidiy gidroksidi va vodorod gazini hosil qiladi:
Rb (s) + H2O (l) => RbOH (aq) + H2(g)
Uning tegishli gidridini hosil qilish uchun vodorod bilan reaksiyaga kirishadi:
Rb (s) + H2(g) => 2RbH (s)
Va shuningdek, galogenlar va oltingugurt bilan portlovchi:
2Rb (lar) + Cl2(g) => RbCl (s)
2Rb (s) + S (l) => Rb2H.H)
Rubidiy atomlari shunday joylashtirilganki, ular tanasi markazlashtirilgan kubikli tuzilishga (bcc) ega bo'lgan kristall hosil qiladi. Ushbu tuzilish engil va suvda suzishga moyil bo'lgan gidroksidi metallar uchun xarakterlidir; rubidiydan tashqari (sezyum va fransiy).
Rubidiy bcc kristallarida ularning Rb atomlari metall bog'lanish tufayli bir-biri bilan ta'sir o'tkazadi. Buni valentlik qobig'idan, 5s orbitalidan, elektron konfiguratsiyasiga ko'ra "elektronlar dengizlari" boshqaradi:
barcha rubidiy birikmalarida u +1 oksidlanish sonini namoyish etadi. Ularga quyidagi misollar keltirilgan:
-Rubidiy xlorid, RbCl (Rb+Cl–)
-Rubidiy gidroksidi, RbOH (Rb+ Oh–)
-Rubidiy karbonat, Rb2CO3 (Rb2+CO32-)
Rubidiy oksidi, Rb2O (Rb2+Yoki2-)
-Rubidiy superoksidi, RbO2 (Rb+Yoki2–)