0 ‘zbekiston respublikasi oliy ya

Hal qiluv qarorlari — bu har xil shakldagi boshqaruv hujjatlari qabul qilish huquqiga ega bo'lgan. ya'ni kollegiallik hamda yakka o‘zi qarorlar qabul qilish asosida ish olib boruvchi ikki yoki undan ortiq organlar tomonidan qabul qilinadigan qo'shma boshqaruv hujjatlari.
Bir organ tomonidan qabul qilingan hal qiluv qarori yuqorida bayon etilgan boshqaruv hujjatlarini rasmiylashtirishga qo‘yi- ladigan barcha talablarga rioya etgan holda rasmiylashtiriladi, shu farq bilanki, matnning kirish qismini farmoyish qismidan ajratib turuvchi muhim so‘z „HAL Q IL D I“ , „HAL Q ILDIK “ fe'li bo'ladi.
Qo'shma hal qiluv qarorlari (buyruqlar, qarorlar) toza qog'oz varag'ida rasmiylashtiriladi. Bu hujjatlarning sarlavha qismida mazkur hujjatni chiqarayotgan barcha tashkilotlarning to'liq nomi ko'r- satiladi. Ro'yxatga olish raqami barcha tashkilotlar tomonidan berilgan raqamlarni o'z ichiga oladi. Bu raqamlar kasr chizig'i bilan ajratiladi, masalan, 35/46/72. Bunday hujjatlarda matnni birinchi shaxs nomidan birlik sonda bayon qilish shakli qo'llaniladi:
„ BUYURAM 1 Z“ , „ HAL Q IL D IK ", „QAROR Q ILDIK ".
Qo'shma boshqamv hujjatlarida imzolar bir darajada jovlashtiriladi, birinchi imzo tabulyatorning nol darajadagi holatidan, ikkinchi imzo —beshinchi darajadagi holatidan boshlab rasmiylashtiriladi, bunda hujjatni imzolagan shaxslar Iavozimlarining nomlari to'liq shaklda keltiriladi. Qolgan barcha rekvizitlar boshqa boshqaruv hujjatlaridagi kabi rasmiylashtiriladi.
Buyruq — yakka o'zi qarorlar qabul qilish asosida ish ko'ruvchi tashkilot rahbari tomonidan tashkilot oldida turgan asosiy va operativ vazifalarni hal qilish maqsadida chiqariladigan huquqiy hujjat. Ayrim hollarda buyruq tashkilotlar va shaxslarning keng doirasiga taalluqli bo'lishi mumkin, masalan, yuqori turuvchi tashkilotning barcha tobe tashkilotlar, muassasalar va korxonalarga ma’lum qilinadigan buyrug'i.
Buyruqlar mazmuniga va rasmiylashtirish usullariga ko‘ra ikki
xil bo'ladi:

www.ziyouz.com kutubxonasi

— asosiy laohyat bo yicha buyruqlar; i
— shaxsiy tarkib bo‘yicha buyruqlar. j
Asosiy faoliyat bo‘yicha buyruqlar bilan quyidagilar tartibga solinadi:
— tashkilotning uni tashkil etish, qayta tashkil qilish, tugatish
borasidagi faoliyati, tashkilotning tarkibiy bo‘linmalari va kollegial organlari faoliyati hamda ularning ish tartibi; j
— xodimlaming tashkiliy-huquqiy holati; i
— moliyalashtirish tartibi, moddiy-texnika ta’minoti, ilmiy- texnikaviy siyosat masalalari, axborot va hujjatlar bilan ishlash, ijtimoiy masalalar, shuningdek, har bir tashkilotga xos bo'lgan faoliyat turlarini (masalan, oliy o‘quv yurtlari uchun ta'lim faq- liyatini) amalga oshirish tartibi. |
Buymq yuqorida bayon etilgan boshqarav hujjatlarini ras- miylashtirishga qo‘yiladigan barcha talablarga rioya etgan holda rasmiylashtiriladi, shu farq bilanki, m atnning kirish qismini farmoyish qismidan ajratib turavchi asos so‘z „BUYURAMAN“
(qo'shma buyraqda „BUYURAMIZ“) fe’li bo'ladi. j
Asosiy faoliyat bo‘yicha buyraqning kirish qismida quyidagilar bo'lishi mumkin: j
— qonun hujjatiga yoki yuqori turavchi tashkilotning huquqiy
hujjatiga yoxud mazkur tashkilot tomonidan ilgari chiqarilgan huquqiy hujjatga daliliy izoh, masalan: !
— „Toshkent shahar 0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi bosji-
qarmasining „M aslahat markazlari ishini tashkil etish to ‘gj‘- r is id a “ 2006-yil 1 -oktabrdagi 73 -son buyrug‘iga m uvofiq BUYURAMAN:“;
— ilgari chiqarilgan huquqiy hujjatga (masalan, buyraqqa) daliliy izoh, basharti yangi chiqarilayotgan huquqiy hujjat uni to'ldirayotgan, o‘zgratirayotgan yoki bekor qilayotgan bo‘lsa; j
— bajarish buyurilayotgan harakatlaming maqsad va vazifalari,
buyraqni chiqarish uchun asos bo‘lib xizmat qilgan faktlar ycjki voqealar, masalan: j
, , 0 ‘zbekiston Respublikasi Ijtimoiy ta ’minot vazirligining
„Tuman, shahar ijtimoiy ta’minot boiim i to‘g‘risidagi namuna\iy nizom“ni tasdiqlash haqida“ 1993-yil 30-maydagi 162-son buy- rug‘i 0 ‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida ro‘yxatga olin- maganligi munosabati bilan BUYURAMAN:“;

www.ziyouz.com kutubxonasi

— bajarish buyiirilayotgan harakatlarning maqsad va vazifalari, buvruqni chiqarish uchun asos bo‘lib xizmat qilgan dalillar yoki voqealar, masalan:
„Ijtimoiv himoya organlarida aholini ijtimoiy himoya qilish to‘g‘risidagi qonun hujjatlari bo'yicha ma'lumot-kodekslashtirish ishlarini tashkil etishga doir m e’yoriy hujjatlarning ko‘p sonliligiga barham berish hamda ularni o ‘zaro bog‘lash uchun
BUYURAMAN:“
Odatda, asosiy faoliyat bo'yicha buyaiqlarda kirish qismi deyarli doim mavjud bo‘ladi, biroq ba'zan bajarish buyuriiayotgan harakatlar tushuntirish va asoslashga muhtoj bo'lmaydi va kirish qismi tushirib qoldiriladi.
Buyruqni tashkilot rahbari imzolaydi. Agar matnda boshqa muddatlar aytib qo‘yilmagan bo‘lsa, buyruq imzolangan va ro'yxatga olingan paytdan boshlab kuchga kiradi.
Agar rahbar mehnat ta'tilida yoki uzoq muddatli xizniat safarida bo'lsa, buymqni rahbar yo'qligida uning vazifasini rasman bajarib turgan o ‘rinbosari imzolaydi. Bunda buyruqda uning lavozimi ko'rsatiladi, masalan, „kollej direktori vazifasini bajaruvchi“ ; shundan so‘ng rahbar yo'qligida uning vazifasini bajarish tichun tayinlangan mansabdor shaxsning familiyasi, ismi va otasining isnti ko‘rsatiladi.
Hujjatlarni „uning o‘rniga“ degan old ko'makchi, shuning- dek, lavozimi nomi oldiga qiya chiziq bilan imzolashga yo‘l qo‘yilmaydi.
Shaxsiy tarkib bo‘yicha buyaiqlar (kadrlarga doir buyaiqlar) xodimlarni ishga qabul qilish, boshqa lavozimga o‘tkazish, ishdan bo'shatish, barcha turdagi ta'tillar berish, daraja unvonlari berish yoki ularni tasdiqlash, intizom jazosiga toaish, rag‘batlantirish va mukofotlash masalalarini taaibga soladi. Shaxsiy tarkib bo'yicha buyaiqlarni rasmiylashtirish asosiy faoliyat bo‘yicha buyaiqlarni rasmiylashtirishdan farq qiladi.
Shaxsiy tarkib bo‘yicha buyaiq umumiy blankada hujjatning turi („buyaiq“) ko‘rsatilgan holda rasmiylashtiriladi, biroq uning sarlavhasi, odatda, kamdan-kam holda „nima haqda?“ degan savolga javob sifatida ta'riflanadi. Xodimlar shaxsiy tarkibi bo‘yicha buyruqlar ko'pincha har xil bandlardan, chunonchi: ishga qabul qilish, ishdan bo'shatish, mehnat ta'tili berish haqidagi bandlardan
48

www.ziyouz.com kutubxonasi

tasnjai topaai, snu bois sarlavham aniq ta rmashnmg lloji bo 1- maydi. Bunday buyruqlarda ko‘pincha sarlavhada „shaxsiy tarkib bo‘yicha“ deb yoziladi.
0 ‘quv yurtlarida shaxsiy tarkib bo‘yicha buyruqlaming ikki turi
- „xodimlar shaxsiy tarkibi bo‘yicha“ va „talabalar (o'quvchilar, ta’lim oluvchilar va h.k.) shaxsiy tarkibi bo‘yicha“ buyruqlar alohida chiqariladi va ro'yxatga olinadi.
Shaxsiy tarkib bo‘yicha buyruqlami rasmiylashtirishning yana bir o'ziga xos xususiyati shundan iboratki, aksariyat hollarda ularda kirish qismi bo'lmaydi. Shaxsiy tarkib bo‘yicha buymjq- laming aksariyati farmoyish qismidan, bajarish buyurilayotgan harakatni ko‘rsatuvchi fe’l - „QABUL Q ILIN SIN “, „BO‘SHA- T ILSIN “, „BERILSIN “ va hokazolardan boshlanadi, shundan so‘ng arab raqamlari bilan raqamlanadigan bandlarda har bir bandning mazmuni xodimning familiyasi, ismi va otasining isph ham da uning lavozimi ko‘rsatilgan holda yoritiladi. Bandlarda M ehnat kodeksi (yoki boshqa huquqiy hujjatlar) normalariga muvofiq bo'lgan amaldagi holatni aks ettimvchi aniq, lo‘nFamiliyalari shaxsiy tarkib bo‘yicha buymqda tilga ohngan barcha xodimlar buyraq bilan tanishishlari lozim, shu bois rahbar imzosidan pastroqda „Buymq bilan tanishdim“ so‘zlari yoziladi. Amaldagi qonun hujjatlariga binoan xodim buymq bilan tanishib, ushbu hujjatni o‘z imzosi bilan tasdiqlashi kerak, ya’ni u o‘z shaxsiy imzosini qo'yishi va buym q bilan tanishish sanasini ko'rsatishi lozim.
Farmoyish — davlat boshqamvi kollegial organining rahbc ri operativ masalalami hal qilish maqsadida yakka o ‘zi chiqaradigan huquqiy hujjat. Odatda, u nisbatan qisqa muddat amal qiladi va tashkilotlar hamda mansabdor shaxslaming tor doirasiga daxldor bo'ladi. j
Farmoyishlar 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti, 0 ‘zbe- kiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, 0 ‘zbekiston Respublikalsi Bosh vaziri, respublika viloyatlari, tumanlari va shaharlaridagi hokimiyat vakillik organlarining rahbarlari, boshqarav organla-

www.ziyouz.com kutubxonasi

rining boshqa rahbarlari kollegial muhokama qihshni talab etmaydigan operativ masalalar bo'yicha chiqaradi. Shakllangan amaliyotga ko‘ra korxonalarning rahbarlari, ularning o‘rinbosarlari yoki bosh mutaxassislar yoxud tarkibiy bo'linmalarning rahbarlari ham o‘z vakolatlari doirasida farmoyishlar chiqaradi.
Farmoyish boshqaruv hujjatlarini rasmiylashtirishga qo‘yila- digan talablarga rioya etgan holda rasmiylashtiriladi. Mazkur turdagi farmoyish hujjatini rasmiylashtirishning o'ziga xos xususiyati shundan iboratki, unda buyruqlar, qarorlar va hal qiluv qarorlarida bo'lmagan „Manzil egasi“ rekviziti mavjud. Mazkur rekvizit, odatda, umumiy tarzda keltiriladi:
„Korxona tarkibiy bo‘linmalarining boshliqlariga“
Farmoyish matni ham ikki qismdan — kirish va farmoyish qismlaridan tashkil topadi, bunda ikkinchi qism „TAKLIF Q 1LAMAN“ YOKI „MAJBURIYAT YUKLAYMAN“ so‘zi
bilan ajratiladi.
Farmoyish bir imzo — rahbar yoki uning o‘rinbosari (bosh mutaxassis) yoki tarkibiy bo'linma rahbarining imzosi bilan tasdiqlanadi.
Ko‘rsatma — davlat boshqaruvi organi tomonidan asosan
buyruqlar, yo'riqnomalardan hamda mazkur organning va yuqori turuvchi boshqaruv organlarining boshqa hujjatlaridan foyda- lanish bilan bog‘liq masalalar bo‘yicha chiqariladigan huquqiy hujjat.
Farmoyish hant, ko‘rsatma ham nisbatan oz muddat amal
qiladi, tashkilotlar, mansabdor shaxslarning tor doirasiga daxldor bo‘ladi va shu sababli mazkur hujjatlarga ayrim bandlar bo'yicha biron-bir o'zgartirish va qo‘shimchalar kiritilmaydi.

3 .3 . M aM um ot-axborot hujjatlari

MaMumot-axborot hujjatlarida, odatda, ishlarning holati haqidagi joriy yoki ma'lumot-tahliliy axborot ifodalanadi. Ular boshqaruv hujjatlari kabi ntuayyan harakatlarni bajarishni
buvurmaydi, balki boshqaruv qarorlari qabul qilish uchun asos sifatidagina amal qiladi va keyinchalik boshqaruv hujjatlari,

www.ziyouz.com kutubxonasi