0 ‘zbekiston respublikasi ol1y va o rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat pedagogika universiteti

II.O’quv fanining maqsadi va vazifasi
Biologiya o‘qitish metodikasi fanining maqsadi:
Bo’lajak biologiya o‘qitivchilarining metodik 
tayyorgarligini 
amalga 
oshirish, biologiyani o‘qitish samaradorligini oshirishga imkon beradigan 
zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalar bilan tanishtirish sanaladi.
Biologiya o‘qitish metodikasi fanining vazifalari:
- talabalarga uzluksiz ta’lim tizimi oldidagi maqsad va vazifalar, o’qitish 
metodikasining ilmiy - nazariy masalalari, rivojlanishi tarixi va asosiy 
muammolari, ta’lim - tarbiya jarayonini zamon talablariga mos holda tashkil etish 
jarayonida zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalanish 
yo’llari;
- o’quvchilarda asosiy biologik g’oyalar, tishuncha, ko’nikma va malakalarni 
shakllantirish, ijodiy va mustaqil fikr yuritishni tarkib toptirish, ular ongi va 
qalbiga milliy istiqlol g’oyasini singdirish usullari haqida bilimlar berish, 
talabalarni pedagogik faoliyat uchun zarur bo’lgan metodik bilim, ko’nikma va 
malakalar bilan qurollantirishdan iborat.
Bakalavr:
• Vatanimizda va jahonning rivojlangan mamlakatlarida tabiyotshunoslikni 
o’qitish metodikasining rivojlanish bosqichlari va yo’nalishi, hozirgi zamon 
uzluksiz ta’lim tizimida biologiya o’quv faninig mazmuni, uzluksiz ta’lim 
tizimining asosiy prinsiplari, asosiy biologik g’oyalar, tushunchlar, 
nazariyalar, qonunyatlar;
• Biologiya DTS mazmuni o’quvchlar bilimi, ko’nikma va malakalariga 
qo’yiladigan talablar, ularni o’qitish jarayonida amalga oshirish yo’llari;
• Boilogiyani o’qitish shakllari va vositalari;
• Biologiyani o’qitishda foydalaniladigan ko’rgazma va didaktik materiallari, 
o’quvchlarning kuzatish va tajriba qo’yish ishlarining mazmuni, ko’nikma 
va malakalari;
• Biologiya o’quv xonasi, tirik tabiat burchagini tashkil etish va jihozlash, 
maktab tajriba maydoni va ularga olib boriladigan o’quv ishlarining 
mazmuni va mohiyatini haqidagi 
bilimga;
•
Uzluksiz ta’lim tizimi turlardagi biologik ta’lim DTS, o’quv dasturi, 
darsliklarini tahlil qilish;

---

• Biologiyadan o‘quv ishlarini rejalashtirish;
• Biologiyani o’qitishda foydalaniladigan metodlar va ulaming tarkibiga 
kiradigan usullarni bilishi, ko‘rgazmali va didaktik tarqatma materiallardan, 
o‘z o‘rnida va samarali foydalanish;
• Zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalangan holda dars 
ishlanmalarini loyihalash va o‘tkazish;
• Biologiyadan sinfdan tashqari mashg’ulotlar senariylarini loyihalash va 
o'tkazish yollarini belgilash;
• 0 ‘quvchlaming bilish faoliyatini faollashtirish, tashkil etish va boshqarish 
kabi ko‘nikma;
• 0 ‘quvchlaming bilimlarini nazorat qilish va baholashning samarali yoMlarini 
qoMlash, reyting tizimini amalga oshirish;
• Biologiyadan o‘quvchilar bilan olib boriladigan darsdan tashqari ishlar va 
mustaqul ta’limni tashkil etish yo‘llari;
• Biologik ekskursiyalami tashkil etish va scenariylarini tayyorlash;
• llg‘or biologiya o‘qituvch!arning ish tajribalarini o‘rganish va amaliyotga 
qo’llash;
• Biologiya o‘quv xonasini, tirik tabiat burchagi, maktab tajriba maydonida 
o'quvchlarning kuzatish va tajribalarini qo’yish bo'yicha ishlarini tashkil 
etish malakalarga ega boMishi kcrak.
III. 
Asosiy nazariy qism (mn’ruza niashg‘ulotlari)
l-moduI:Fanaing maqsad va va/.ifalari va rivojlanish tarixi
1- mavzu: Kirish.
0 ‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim lolg‘risida”gi qonuni va Kadrlar tayyorlash 
milliy dasturi uzluksiz ta’lim tizimini isloh qilishning ilmiy nazariy asosi. 
Biologiya o’qitish metodikasining maqsadi, vazifalari, o’rganish ob’ekti va 
tadqiqot metodlari, muammolari.
2- mavzu: Biologik ta'limning roli.
Biologik bilimlarning inson hayotidagi, ilmiy-texnik yuksalish, tabiat 
boy I iklarini saqlash va undan samarali foydalanishda, muhofaza qilishdagi 
ahamiyati. 0 ‘quvohilarning biologiyadan DTS va o‘quv dasturlari me’yorlarida 
asosiy biologik tushunchalar, yetakchi g’oyalar, ilmiy dalillar, qonunlar, ilmiy 
bilish usullari, organik damning manzarasini shakllantirishga oid biologik 
bilimlar, ko’nikma va malakalar bilan qurollantirish
3- mavz.u: Sharqning uyg’onish davri va unda ta’lim-tarbiya masalalarining 
rivojlantirilishi. Jadidlar maktabida tabiatshunoslikni o‘qitishning o’ziga xos 
xususiyatlari

---

3- mavzu: Mendel qonunlari 
mono-di va poliduragay irsiylanish duragay 
irsiylanish.
Monoduragay chatishtirish. Genetik tahlil qilishning Mendel yaratgan usullari. 
Sof liniyalami tanlab olish. Chatishtirish natijalarini tahlil qilish. Mono-duragay 
chatishtirishda belgilarning irsiylanishi, birinchi avlodning bir hilligi qonuni, 
ikkinchi avloddan boshlab belgilarning ajralishi. Asosiy genetik tushun-chalar: 
dominantlik, retsessivlik, fenotip, genotip, allel, gomozigota, geterozigota. 
Gametalar sofligi qoidasi, qayta va tahliliy, retsiprok chatishtirish. Ajralishning 
statistik xususiyati.
4- mavzu: Di va poliduragay irsiylanish.
Diduragay va poliduragay chatishtirishda belgilarning irsiylanishi. Diduragay 
chatishtirishda 
belgilarning ajralishi. Belgilarning mustaqil 
irsiylanishi 
Mendelning 3-qonuni. Poliduragay chatishtirish, uning statistik tahlili. Di va 
poliduragay irsiylanishning sitologik asoslari.
5- mavzu: Jins genetikasi. Belgilami jins bilan birikkan holda irsiylanishi.
Jinsga ta’rif. Birlamchi va ikkilamchi jinsiy belgilar. Jinslar nisbati. 
Autosomalar va jinsiy xromosomalar. Gomo va geterogameta jinslar. Jinsiy 
xromosomalarga ko‘ra organizmlarni guruxlash. Jinsni aniqlashda «balans 
nazariyasi». Jins differentsiatsiyasi. Jinsni biseksualligi. Jinsni boshqarish. 
Belgilami jins bilan 
birikkan holda 
irsiylanishi. Jinsiy xromosomalar
tarqalmaganda va 
birikkanda jins 
bilan birikkan holda irsiylanishi. Jinsni 
boshqarishni amaliy ahamiyati.
6- mavzu:Belgilarni birikkan holda irsiylanishi va krossingover.
Belgilami birikkan holda irsiylanishi xodisasi. T.Morgan tajribalari to‘liq va 
chala birikish. Krossingover va uni miqdorini xisoblash. Xromosomada genlarni 
chiziqli joylashuvi. Qo‘sh krossingover. Interferentsiya va kointsidentsiya haqida 
tushuncha. Krossingoverni sitologik isboti va organizmlar genetik va sitologik 
xaritasi.Krossingoverni sitologik isboti. Xromatidalar krossingovcri. Mitotik va 
meyotik 
krossingover. Organizm jinsi, funksional holati va xromosomalar
strukturasini krossingoverga ta’siri. Krossingoverni evolyutsiya va seleksiyada 
ahamiyati. Organizmlarni birikish guruhlari. Genetik xarita tuzish printsiplari. 
Mikroorganizmlar genetik xaritasi. Sitologik xarita. Genetik xarita tuzishning 
amaliy ahamiyati.