0 ‘zbek3ST0n tarixi umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8- sinfi uchun darslik

Oydo‘stbiy
boshchiligidagi
qo‘zg‘olon
Ijtimoiy  hayot
qoraqalpoqlarni  bo‘ysundirish  maqsadini  qo‘ydi.  Nihoyat,  uzoq  ku- 
rashlardan  so‘ng,  1735-yildagina  Orolbo‘yi  o‘zbeklari  va  qoraqalpoq- 
lar  Xiva  xonligi  hokimiyatini  tan  olishga  majbur  etildi.  1811-yilda 
esa  qoraqalpoqlar  Xiva  xonligiga  to‘la  bo‘ysundirildi.
1827-yili  Xiva  xonligi  zulmiga  qarshi  qoraqal­
poqlar  qo‘zg‘olon  ko‘tardi.  Qo‘zg‘olonga  qoraqal­
poqlar  biyi  Oydo'stbiy  boshchilik  qildi.  1827-yil 
25-iyul  kuni  Xiva  xoni  Olloqulixon  Oydo‘stbiy 
boshchiligidagi  qo‘zg‘olonni  bostirish  uchun  qo‘shin  jo ‘natdi.  Kuchlar 
noteng  bo‘lgan  jangda  qo‘zg‘olonchilar  tor-mor  qilindi.  Oydo‘stbiy 
esa  qatl  etildi.  Qo‘zg‘olon  bostirilsa-da,  xalqning  zulmga  qarshi  naf- 
rati  kuchayib  bordi.  1859-yilda  Xiva  xoni  Said  Muhammadxon  qora- 
qalpoq  xalqining  qattiq  bosimi  ostida  ularga  o‘zini  o‘zi  boshqarish 
huquqini  berdi.  Bu  bilan  Xiva  xonligi  tarkibida  bo‘lsa-da,  qoraqalpoq 
davlatchiligi  amalda  tiklandi.  Butun  hokimiyat  Biylar  og‘asi  qo'lida 
to‘plandi.  Uning  maqomi  xon  maqomiga  tenglashtirildi.
Qoraqalpoqlar  ijtimoiy  hayotida  urug‘chilik, 
qabilachilik  munosabatlari  ancha  kuchli  edi. 
Har  bir  urug‘  yoki  qabilaga  hiy\zx  boshchilik  qilardi.  Harbiy  qism- 
larni  botirlar  boshqarardi.  Aholi  orasida  ruhoniyl&r,  shayxlar,  xo'ja- 
larning  ham  o‘m i  katta  edi.  Ovul  boshlang!ich  ma’muriy  bo‘g !in 
bo:lib,  ularning  butun  hayotiga  Oqsoqollar  kengashi  rahbarlik  qilardi. 
Shuningdek,  qoraqalpoqlarda  yuzboshi,  mirobboshi,  qozi,  rais  kabi 
ma’muriy  mansablar  ham  bor  edi.
Biylar  o g ‘asi  ilgari  urug‘  yig‘inlarida  saylangan  bo‘lsa,  qoraqal­
poqlar  Xiva  xonligiga  bo‘ysvmdirilgach,  xon  tomonidan  tayinlanadigan 
bo‘ldi.  Xon  tomonidan  tayinlangan  Biylar  og‘asiga  urug‘  biylari 
bo'ysungan.  Amudaryoning  so‘l  sohilidagi  Qo'ng'irot,  o‘ng  sohilidagi 
Chimboy  shaharlari  qoraqalpoqlarning  bosh  ma’muriy  markaziga  ay- 
landi.
Qoraqalpoqlar  qadimdan  dehqonchilik  va  chor- 
vachilik  bilan  shug‘ullanib  keldilar.  Qoraqalpoqlar 
Orol  bo‘ylarida,  Sirdaryo  va  Amudaryo  oralig‘idagi  yerlarda  dehqon­
chilik  bilan  shug‘ullanardilar.  Bug'doy,  arpa,  tariq  va  boshqa  ekinlar 
ekib,  mo‘l  hosil  olganlar.  Yangi  (Jana)daryo  va  Quvondaryo  havzalarida 
qoraqalpoqlar  tomonidan  barpo  etilgan  kanal  va  sug‘orish  inshootlari 
dehqonchilikning  yetakchi  o‘rinda  turganligidan  guvohlik  beradi.  XVIII 
112