|
23.2. Sug‘rtaIovchining investitsion jarayonlarda ishtirok etish shart-sliaroitlari
Sug'urtalovchilar tomonidan yig‘ilgan sug'urta mukofotlar jamg'arma hajmini
oshiradi. Biznesni yuritish bilan bogiiq xarajatlar, da'vo va aksiyador dividentlariga
sarflangan toiovlar jamg'arma hajmini kamaytiradi. Sug’urtalovchi ko‘p yil
davomida faoliyat ko‘rsatish uchun jamg'armani yildan-vilga mustahkamiab borishi
zarur. Shu bilan birga kompaniva menejerlari bu mablagiarni bank depozitida
maMum foiz olish maqsadida ushlab turishadi.
Agar menejerlar jamg‘arma mablagMarini bank kabi turli obyektlarga
investitsiya qilsalar. ular katta daromad olishlari mumkin. Bank foiz to'lash
imkoniyatiga ega bo'lgan mijozga berishi ham mumkin. Mijozdan olingan pul
mablag'lari omonatchi to'lovini va bank xarajatlarini qoplashi lozim. Shuningdek
sug‘urta
jamg'armasining
menejerlari
bevosita
qarz
berishi mumkin.
Sug'urtalovchilar bank boimaganligi tufayli ular bu ishni aksiyalar sotib olish orqali
amalga oshiradi.
Sug‘urtalovchilar o'zlari mas'ul boigan jamg'annalar mablagMarini boshqa
usul bilan ham joylashtiradi. Masalan ijaraga berish va obyektlami qurish, shuningdek
turli moliyaviy instrumentlami ishlatish usullari orqali amalga oshiradilar.191
1979 yildan boshlab yangi tashkil etilgan sug‘urta kompaniyalarga bir vaqtning
o‘zida umumiy sug'urtalash va hayot sug'urtasi bilan shug'ullanish taqiq etilganligi
to‘g‘risidagi qonuni harakatga tushgan edi. Mavjud boMgan ko'p tarmoqli
kompaniyalar faoliyatning ikki turini alohida alohida olib boradi.
Bu holat mantiqiydir. Chunki mazkur sug‘urta jamg'armalar mohiyatan bir-
biridan farqlanadi. Hayot sug’urtasi bilan bogMiq mablagMar uzoq vaqt davomida
yig‘iladi. Agar jamiyat barqaror boMib jamg'arma oqilona boshqarilsa, unda
jamg'armaning faqat oz qismi toMovlarga sarflanadi. Shunday qilib hayot sug'urtasi
jamg'armasining boshqaruvi uzoq muddatli xususiyatiga ega.
Demak uning mablagMarini qisqa vaqt ichida foyda keltirmavdigan, masalan,
aksiyalarga, ko'chmas mulkka va boshqa yo'nalishlarga jalb qilish mumkin (bunday
holatda mablagMar besh yigirma besh yillar davomida kapital o'sishini va yaxshi
daromad kelishini ta'minlaydi). Agar bunday investitsiyalar yuqori likvidli
instrumentlarga boMgan qurilmalar bilan balanslangan boMsa, unda qurilmalaming
barchasi (portfel) hayotni sug'urtalash bo'yicha kompaniyalarning investitsion
siyosatini optimallashtiradi.
Menejerlarga sug'urta da'vosi bo'yicha muddatli to'lovlami amalga oshirish
uchun vetarli bank hisobidagi pul voki yuqori likvidli aktivlar kerak. Qolgan
zaxiralami ular o'z xohishiga ko'ra ishlatishi mumkin. Ishonchlilik va daromadlilik
rejalashtirish jarayonini ta’riflashda ikki bosh omil hisoblandi.
191 Qarang: Insurance: Principles and Practice. Compiled by David Bland, The Chartered Insurance Institute, Great
Britain, 1993.
272
Ishonchlilik deganda, mablagdami ishonchli boshqariladigan kompaniyalarga
yoki muvaffaqiyatli bo‘ladigan loyihalarga kiritish tushuniladi. Hatto yuqori fovda
keltirishni va'da qilgan spekulyativ yoki riskli korxonalarga malbag‘lami kiritmoqchi
bo‘Igan menejerlar oha mas’uliyatsiz ishga qod urgan bo‘lar edi (risk mavjud holatda
mazkur kiritmalar iqtisodiv konyuktura. ijtimoiv yoki sivosiy omillar o‘zgarishi
natijasida qolib ketishi mumkin).
Daromadlilik jamg‘armaga kelayotgan joriy pul oqimini ta’minlash uchun
zarur. Ba’zida menejerlarga o'ta riskli holatda mablag'lami kiritish evaziga yuqori
daromad olishni va?da qilishadi.
Bunday holatlardan investorlar o‘zini saqlashi lozim.
Investitsiyalar bo'yicha sug‘urta kompaniyalarining menejerlari doimo yuqori
daromad olishdan manfaatdor bo'lganligi tufayli nazarda tutilgan barcha kiritmalar
ishonchlilik nuqtai nazarda ko;rib chiqilishi lozim192.
Umuman olganda hayot sug'urtasi jamg'armalari investitsiyalaming quyidagi
holatlarini qavd etish mumkin:
❖
shartnomalar uzoq muddatli
bo'lishi
lozim:
qo‘yilgan xatolar
sug‘urtalanganlarga zarar keltiradi. Shuning uchun sug‘urta mukofotlarining tushishi
barqaror va doimiy bo‘lishi lozim.
Xarajatlar ulaming miqdori va vaqt doirasida taqsimlanishiga nisbatan asosli va
sinchkovlik bilan baholanishi lozim; ular favqulotda kerak bo'lganda jamg'armalarga
murojaat etish xususiyatidan xoli bo‘lishi lozim;
❖
inqiroziy risk ehtimolligi minimallashtirilishi lozim;
❖
sug‘urta mukofotlari polis xarakati davomida olingan foydani hisobga
oladi. Hayotni sug‘urtalash jamg‘armasi o'zining toHovligini o'z investitsiyalari va
sug'urta kompaniyalaridan tushgan mablag‘lar hisobidan qoplaydi. Shuning uchun
ishlab olingan mablag3 sug‘urta mukofotlarini hisoblashda nazarda tutilgan summaga
to’g ‘ri kelishi lozim;
❖
investsion siyosat anderrayting bo‘yicha faolivat kabi muhimdir.
Sug‘urtalanuvchilar manfaatida boshqarilidigan hayot sug'urtasining katta miqdordagi
zaxiralar umumiy sug‘urtalash kompaniyalarining zaxiralaridan ancha ko'pdir;
❖
shartnomalar uzoq muddatga ega bo‘Iganligi sababli sug'urta toiovlarini
hiosob-kitob qilishda inflyatsiya bilan bog‘liq jarayonlami ham ehiborga olish lozim;
❖
Kafolatlangan sotib olinuvchi annuitetlar va naqd pul bilan to‘lov
imkoniyati bor annuitetlar va daromad kuponlari investitsiyalarga nisbatan boshqacha
yondashuvni. masalan, katta likvidlilikni talab qiladi193.
Bunday xususiyat itnvestitsiyalar sohasida ba’zi bir oqibatlam belgilab beradi:
192 Qarang: Insurance: Principles and Practice. Compiled by David Bland, The Chartered Insurance Institute. Great
Britain, 1993
193 Qarang: Insurance: Principles and Practice. Compiled by David Bland, The Chartered Insurance Institute, Great
Britain, 1993.
273
v' Shartnomar uzoq muddadli (60 yildan ko'proq muddat) bo'lganligi sababli
hayot sug'urtasi jamg'armalari oddatda o‘z mablag'larini uzoq muddadli qimmali
qog‘ozlarga kiritadi;
■S
hayot sug'urtasi jamg'armalari kompaniyalarining daromadlari xarajatlaridan
ko'p bo'lganligi sababli va barcha sug'urta qoplamalar. zararlar va shu kabilar
mukofot va investitsiyalardan kelgan daromad hisobidan to'lanilishi lozim bo'lganligi
sabali hayot sug'urtasi jamg'armalarini qisqaa muddadli qimmatli qog'ozlarga kiritish
kerakligiga talab qolmaydi:
•/
aktuariylaming tarjibasi shundan dalolat bcradiki, polislar bo'yicha mas’uliyat
xarakatining tugatish muddatini investitsion portfeldagi bitimlar xarakatinining
tugatish muddatlari bilan kelishish hayot sug'urtasi kompaniyalari uchun eng qulav
siyosatdir.
Nazariyadan shu narsa ma’lum boiadiki. qisqa muddatli bitimlai'da xato
qilmasdan uzoq muddatli bitimlarda xato qilish yaxshiroq. Hayot sug'urtasining
aksariyat investitsiyalari o‘rta va uzoq muddat. pensiya jamg'armalari kiritmalari
qisqa muddat asosida tuziladi.194
Do'stlaringiz bilan baham: | 
