0 ‘zb e k ist o n r espu b lik a si ol1y va o rta m axsus ta’l im vazirligi

Sunniylik  mazhabi 
esa  V I I I —X II  asrlarda  A rab  xa- 
lifaligidagi  eng  yirik  y o ‘n a lish lard an   biri  sifatida  sh ak l­
langan.  H ozirgi  davrda  ja h o n d a g i  b a rc h a   m u s u lm o n la r­
ning  90  foizi  sunniylik  m a zh a b id a d ir.
Sunniylar  Q u r’on  bilan  Sunnaga  am al  qiladilar.  U n da 
M uham m ad  payg‘am bar va xalifa Ali bilan birga shialik taraf­
dorlari  rad  etadigan  dastlabki  xalifalar  —  Abu  Bakr,  U mar, 
Usm on  ham   e ’tirof etiladi.  Sunniylikning  o ‘zida  4  ta  diniy-
5  —  M a ’n a v i y a t   a s o s la r i 
65

---

h u q u q iy   m a z h a b   bor:  1)  h anafiya,  2)  m olikiya,  3) sh o - 
fe ’iya,  4)  hanbaliya.  M a z h a b la r  a y rim   h u q u q iy   m asala- 
larini  hal  etish  tam oyillariga  y o n d a sh ish ,  m a ro sim c h ilik  
m asalalari,  a n ’a n a la r,  u rf-o d a tla ri  bila n g in a   b ir- b irid a n  
farq  qiladi.  S u n n iy lar  xalifalik  h o k im iyati  ta ra fd o ri  b o ‘lsa, 
shialar  im o m at  tarafdoridir.  Sunniylar  ichida  ixtiloflar  kam 
b o ‘lgan.  0 ‘rta  a srlard a  h e c h   q a n d a y   m a z h a b la r  ajralib 
c h iq m a g a n .  Yangi  (X V III  asr)  davrda  v a h h o b iy la r  din iy - 
siyosiy  oqim i  va  o ‘ziga  xos  a h m a d iy a   m a zh a b i  sunn iy lik- 
d a n   ajralib  chiqdi.
3. 
Shialik oqimi 
(arabch a  «guruh»,  «taraflar»).  Bu  oqim  
m ohiyati  jih a tid a n   su n n iy lik d a n   s o ‘ng  2 - o ‘rin d a   turadi. 
H ozirgi  d a v rd a   j a h o n   m u s u lm o n la r in in g   10  foizi  shia 
m azhabiga  m ansu b.  Siyosiy  g u ru h   sifatida  (Ali  h o k im i­
yati)  V II  asr  o ‘rtalarida  pa y d o   b o ‘lgan.  Iroq  va  E ro n d a  
bu y o ‘nalish  keng tarqalgan.  Shialik  diniy-aqidaviy  t a ’limot 
b o ‘lib,  xalifalik  h o kim iyatig a  qarshi  kurash  h a m   olib  b o r- 
gan.  Shialar  h a m   su n n iy la r  kabi  Q u r ’o n n i  e ’tir o f etadilar, 
a m m o   xalifalar davrida  uning ayrim  qismlari  tushirib qoldi- 
rilgan,  deb  hisoblaydilar.  U la r  Q u r ’o n   m a z m u n in i  m a - 
jo ziy   ta lq in   etib,  o ‘z  t a ’lim o tlarin i  asoslaydilar.  Shialar 
ha d islard a n   m ustaqil  t o ‘p la m la r  tuzib,  u ni  A xbor  deyish- 
gan.  Shialar  5  ta  aqidaga:  tavhid,  adl,  n u b u w a t ,   im o m a t, 
qiyo m atg a  e ’tiq o d   qilganlar.  T a v hid  — A llo h n in g   y a g o n a- 
lig in i  e ’t i r o f   e tis h ;  adl  —  a d o l a t ,   t a q d i r ;   n u b u w a t   — 
payg‘am barlik;  qiy o m a t  yoki  m a o d   — o x ira tn in g   kelishi, 
o T g a n la rn in g   tirilishi;  im o m a t  —  im o m la r   h o k im iy a tin i 
e ’tir o f  etish.  Shialik  Ali  va  u n in g   a v lo dlarid an   iborat  12 
im o m   h o k im iy a tin i  ta n   o la d i.  S h ia la r   h a m   M a k k a   va 
M adinaga  borib  ziyorat  qiladilar,  shu  bilan  K arbalo,  N a ja f 
shaharlarid ag i  im o m la r  qabrlarini  h a m   b o rib   ziyorat  q i­
ladilar.