0-Zamonaviy kompyuterlarning arxi(6-22). docx

Fanning predmeti.
Kompyuter arxitekturasi haqidagi ushbu fanni o‘rganish
bilan talaba - kompyuterning qanday tuzilganligini, uning qanday ishlashi va
dasturlanishiga oid bilimlarni o‘zlashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Kompyuterning
qanday tuzilganligi, qanday ishlashi va dasturlanishiga oid bilimlarni egallash
natijasida talabaning kompyuter bilan mutaxassis sifatida muloqot qilish saviyasi va
kompyuterning imkoniyatlaridan unumli foydalanish darajasi oshib boradi.
Kompyuterning umumiy strukturasi va uni tashkil etuvchi qurilmalarning funksional
vazifalari
faning obyekti
hisoblanadi.
Hisoblash texnikasi sohasi, hususan kompyuterlarning qanday tuzilganligiga
oid nashr qilingan adabiyotlarda asosiy e’tibor, kompyuterni tashkil etuvchi apparat
vositalarning qanday tuzilganligi, nimaga mo‘ljallanganligi hamda qanday
ko‘rsatgichlar asosida ularni tavsiflash mumkinligiga qaratilgan. Ushbu adabiyotlar
ko‘proq kompyuterning apparat qismi bilangina shug‘ullanuvchi mutaxassislar uchun
mo‘ljallangandir.
Oxirgi 10-15 yillar davomidagi rivojlanish shuni ko‘rsatdiki, kompyuterni
o‘zining faoliyatida qo‘llayotgan har bir soha mutaxassisi, ayniqsa kompyuter
injiniringi, dasturiy injiniring va telekommunikatsiya kabi sohalar mutaxassislari
uchun - kompyuterni tashkil qiluvchi apparat va dasturiy vositalarini birgalikda
o‘rganish maqsadga muvofiq ekan. Kompyuterning apparat va dasturiy vositalarini
birgalikda o‘rganish deganda, kompyuter va kompyuter tarkibiga kiradigan
qurilmalarni qanday tuzilganligi bilan birga, ularda ma’lumotlarni ishlash jarayonlari
qanday amalga oshirilishini ham o‘rganish tushuniladi. Bunda ma’lumotlarni ishlash
dasturlari qanday algoritmlar asosida tuzilganligi, ushbu algoritmlarni so‘z bilan
ifodalashdan tortib, to amaliy dastur sifatida shakllanish bosqichlarini mukammal
bilish kerak bo‘ladi.
Ushbu fanning birinchi bobida zamonaviy kompyuter arxitekturasiga oid
asosiy tushunchalar hamda kompyuterning raqamli va mantiqiy asoslariga oid
ma’lumotlar keltiriladi. Unda kompyuterning apparat ta’minoti hisoblangan raqamli
mantiqiy sath ob’yektlari - ventillar, oddiy mantiqiy funksiyalarni bajaruvchi
elementlar, xotira elementlari hisoblangan triggerlar, ular asosida qurilgan registrlar
qanday tuzilganligi va ularning kompyuter arxitekturasida tutgan o‘rni haqida
tushuntirishlar beriladi.
Ikkinchi bobda kompyuterning asosiy va yordamchi xotira qurilmalari qanday
tuzilganliklari haqida so‘z yuritiladi. Bunda asosiy e’tibor ikkilik ko‘rinishda
ifodalangan ma’lumotlami xotiraga yozish, saqlash, adreslash va xotiraga murojaat
qilish qanday amalga oshirilganligi ko‘rib chiqiladi.

---

8
Uchinchi bobda kompyuterlar protsessorlarning tuzilishlari va qanday
ishlashlarini tushuntirish amalga oshirilgan. Unda sakkiz, o‘n olti va o‘ttiz ikki
razryadli protsessorlarning tuzilishlari va qanday ishlashlari ularni o‘zaro
taqqoslashlar bilan keltirilgan. Ushbu bobda zamonaviy kompyuterlar protsessorlari -
Intel Core i7, UltraSPARC III, OMAP4430 va ATmega168 protsessorlari hamda
parallel kompyuter arxitekturalariga oid ma’lumotlar bilan ham tanishtiriladi.
To‘rtinchi bob Assembler tilida dasturlash asoslarini o‘rganishga bag‘ishlanadi.
Unda asosiy e’tibor Assembler tilida yozilgan dasturlarni o‘rganish va tuzish asosida
kompyuter arxitekturasining tuzilishini qanday ekanligini mukammalroq tushinib
olish mumkinligi ta’kidlangan.
Beshinchi bobda kompyuterga ma’lumotlarni kiritish-chiqarish arxitekturasi,
kompyuterning shinalari va ularning ishlash tamoillari haqida so‘z yuritilgan.
Hozirda ishlab chiqarilayotgan kompyuterlarda qo‘llanilayotgan PCI, PCI Exspress
va USB shinalarining tuzilishlari va xususiyatlari ko‘rib chiqilgan.