0 ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. T. Turdiyev elektrotexnika va elektronika asoslari

bunda: Rt = R^; R2 = Rye[$a ulaJch
Zanjiming umumiy tarmoqdagi qisqa tutash toki quyi-dagi ifodadan aniqlanadi:

					Ur
				/q.t =
					^R,EKV
bu formuladan: Uf = I					^R,EKV"
Odam qarshiligi ulangan tarmoqdagi tok:
I - uf - [	R		1		Ri
I I - “R, - 1 q t	■A EKV —Ri				(/?>+ R J ) R t /qt /qt^i+^2

123

www.ziyouz.com kutubxonasi

Shunday qilib, odam badanidan o‘tayotgan tok:

Bu ifodaning tahlili shuni ko‘rsatadiki, uskunada faza qisqa tutash yuz berganda odam badanidan o‘tadigan tok qisqa tutash tokiga va yerga ulagich qarshiligiga to‘g‘ri proporsional bo‘lib, har ikkala parallel ulangan tarmoqlar qarshilikla-rining yig'indisiga teskari proporsionaldir. Demak, yerga ulagichning qarshiligi qancha kichik bo‘lsa, odam badanidan o‘tadigan tok ham shuncha kam bo‘ladi. Shu sababli elektr uskunalami o‘matish qoidalarida (PUE) elektr tarmoqlaridagi kuchlanish 1000 voltgacha bo‘lganda yerga ulagichning qar-

shiligi ^yerga U|agich ^ 4 Q dan katta boimasligi tavsiya qilinadi. Har bir elektr uskunaning yerga ulagich qarshiligi elektr ta'minlash korxonalari tomonidan tekshirilgandan keyin foydalanishga ruxsat beriladi. Ko‘pincha dvigatelning qobig‘i (korpusi) uch fazali tarmoqning nol simiga ham ulanadi, nol sim esa trasformatorning neytral nuqtasi bilan tutashgan bo‘lib, yerga ulangandir. Demak, elektr uskunaning qobig'i va transformatorning neytral (befarq) nuqtasi bilan bevosita metall bog'lanish hosil bo‘ladi.
Shunday qilib, elektr uskunalarning (dvigatellarning) qobig‘ini yerga ulash elektr tokidan shikastlanish xavfini keskin kamaytiradi, chunki qisqa tutash toki yerga ulagich orqali yerga yo‘naltirilgan.
Elektr uskunalarni va qurilmalaming qobig‘ini yerga ulash xavfsizlik texnikasini elektr tokidan zararlanish xavfrni kamaytirish asosiy choralaridan biridir.
Yerga ulash qurilmasining 1,5—2 metri yerga ko‘miladi, yer ustki qismi uzunligi 3,5—4 metr. U diametri 400 mm bo'lgan poMat tmba yoki steijendan iborat boMib, yerga o‘tkaz-gichning elektr qurilma bilan tutashtimvchi simlaridan tash-kil topgan. Yuqorida ta’kidlab o‘tganimizdek, 1000 voltgacha boMgan elektr tarmoqlarida yerga ulash qurilmasining umu-miy qarshiligi 4 Q dan katta boMmasligi kerak.

1 24

www.ziyouz.com kutubxonasi

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   Karimov A.S., Mirhaydarov M.M. Nazariy elektro-texnika. T., „ 0 ‘qituvchi“, 1979.
   

2. 
   Rahimov G. R. Elektrotexnika. T., „ 0 ‘qituvchi“,
   

1966.

3. 
   Majidov S. Elektrotexnikadan ruscha-o‘zbekcha lug‘at-spravochnik. T., „ 0 ‘qituvchi“, 1985.
   
4. 
   Karimov A.S., Mirhaydarov M.M. va b. Elektrotexnika va elektronika asoslari. Texnika oliy o‘quv yurtlarining talabalari uchun darslik. T., „ 0 ‘qituvchi“, 1995.
   
5. 
   AzizovA. A. PyccKO-y36eKCKHh KpaTKMH cjiOBapb. T.,
   
•