Ў збекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

Шахс – инсон-индивид
Педагогика инсон фаолияти соҳаси сифатида объектлар ва жараёнлар объектларини ўз ичига олади. Анъанавий субъектли-объектли педагогикада (Я.А. Коменский, И. Гербарт) болага объект роли ажратилади, унга катталар (ўқитувчи) тажрибасини ўргатади. Болани ҳаётга тайёрлаш бу – системанинг якуний мақсадидир.
Ҳозирги замон педагогикаси болага ўқув фаолиятининг субъекти сифатида ўзини амалга оширишга ўзини англашга интилаётган шахсга каби мурожаат этади.
Ана шу нуқтаи назардан қуйидаги саволларга жавоб олиш керак:

1. 
   Муайян шахс сифатида бола қандай ўрин тутади?
   
2. 
   Қандай жиҳатлар унинг субъектив ҳолатини белгилайди?
   
3. 
   Унда қайси сифатларни ривожлантириш зарур?
   

Шахс олий даражадаги мазмунни умумлаштириш сифатида. Академик В.В. Давидов фанга “мазмунли умумлаштириш” терминини киритади, бу фикрлаш амаллари йўли билан инсон онгида пайдо қилинадиган образни билдиради. Олий даражали мазмунли умумлаштириш шахс тушунчаси ҳисоб­ла­нади.
Инсон – индивид жисмоний ва психологик мазмунлар тўпламларини ифода этади. Инсон психикаси ўз навбатида икки қисмга ажратилади: эмоция (хис-ҳаяжон)лар ва онг.
Онг инсонни ҳайвонлардан фарқ қилади, у атроф-дунёни инсон миясида акс эттиради. Онг шахс деб аталувчининг асосини ташкил этади.
Маълум ижтимоий ва моддий дунёда мавжуд бўлиб, атрофдаги одамлар ва табиат билан ўзаро муносабатларда бўлиб, ижтимоий ишлаб чиқаришда иштирок этиб, инсон кўплаб турли хил сифат ва хислатларга эга бўлган ўзини бошқарувчи система сифатида ўзини намоён этади.
Ана шу система шахс демакдир. Шахснинг объектив намоён бўлиши атроф-дунё билан ҳамма ўзаро алоқаларида ифодаланади. Объектив жиҳатдан эса у инсоннинг мавжудлигида дунёдаги ва ўзига ўхшашлар жамиятида ўзининг “Мени”ни англаши сифатида намоён бўлади.
Шахс – бу умумлаштирилган хилма хил сифатлар тизимида инсоннинг психик, маънавий моҳиятидир:

• 
  Инсон хислатларининг ижтимоий аҳамиятга эга сифатлари тўплами
  
• 
  Дунёга бўлган ва дунё билан, ўзигава ўз-ўзи билан муносабатлар тизими
  
• 
  Ижтимоий вазифалар, ахлоқий кўринишлар йиғиндисини амалга оширадиган фаолият тизими;
  
• 
  Дунёни ва ундаги ўзини англаши эҳтиёжлар тизими
  
• 
  қобилиятлар, ижодий имкониятлар йиғиндиси
  
• 
  Ташқи шароитга бўлган эътиборлар йиғиндиси.
  

Буларнинг ҳаммаси умумлаштирилган мазмун “шахсни” ташкил этади.