Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

ди. Ахроматик ранглар спектрда йўқ. Улар бир-биридан шу билан 
фарқ қиладики, спектрнинг кўзга кўринадиган қисмидаги барча 
рангларни бир хил қайтарган \олда, ёруғликни ҳар хил қайтаради. 
Ш унинг учун ҳам бизга оқ, кулранг ва қора ранг бўлиб кўринади. 
Ахроматик ранглардан бошқа ҳамма ранглар хроматик ранглар деб 
аталади. Инсон 3 00 га яқин ахроматик ва 10000 га яқин хроматик 
рангларни ажратиш имкониятига эга. Ҳар қандай хроматик ранг уч 
хил хоссага эга. Улар ранг-туси, ёрқинлик ва тўйинганлик хосса- 
ларидир. Ранг-туси спектрнинг тегишли участкаси тўлқинининг 
узунлиги билан белгиланади (2.19-р асм ).
400 
450 
500 
550 
600 
650 
700 
нм
I 
I 
I 
I 
I
<3
5 3
К
им
ёв
и
й
 
ф
а
о
у
л
ь
т
р
аб
и
н
аф
н
у
р
л
ар
и
Б
и
н
аф
ш
а
Ку
к
З
ан
го
р
и
S
1
С
ар
и
қ
Тў
қ 
са
р
и
қ
%
И
н
ф
р
ақ
и
зи
л
н
у
р
л
ар
и
2.19-расм.
Спектрнинг тўлқин узунлиги.
М асалан, агар яшил ранг тўлқинининг узунлиги 530 нм бўлса, 
унга ёндош тўлқинларнинг узунлиги 5 40 ва 5 3 0 нм. ли участкалари 
гарчи уларни яшил деб аташ мумкин бўлса-да, спектрнинг қара- 
лаётган участкасидан бирмунча фарқ қилади. Уш бу рангга о қ ёки 
қора ранг қўшиш мумкин, бироқ бунда ранг-туси ўзгармайди, у 
оддингидек 530 нм. га тенг тўлқин узунлиги билан белгиланади. О қ 
ёки бошқа ранг қўшилишидан ёрқинлик ўзгаради. У нурни қайта- 
риш коэффициенти билан белгиланади. Агар бирор хроматик рангга 
унинг ёрқинлигига тенг бўлган кулранг қўшилса, бу хроматик ранг- 
нинг тўлқин узунлиги билан аник,ланадиган ранг-туси ўзгармага- 
нидек, ёрқинлиги ҳам ўзгармайди. Бироқ ҳосил бўлган ранг аввал 
олинган спектр рангидан фарқ қилади. У н и н г тўйинганлиги ўзга-
59

---

ради, лекин хроматик рангнинг тозалиги камаяди. Рангнинг тўйин- 
ганлиги — бўялаётган объектдаги хроматик ва ахроматик ранглар- 
нинг бир хил ёруғликдаги кўринишининг фарқидир.
Қурилиш ашёларининг рангини унга ҳар хил рангдаги пиг- 
ментлар қўшиш орқали ҳам ўзгартириш мумкин. Пигментлар асо­
сан пардозбоп қурилиш ашёларини ишлаб чиқаришда кўплаб иш - 
латилади. Чунки пардозбоп қурилиш ашёларининг меъморчилик 
шакли бинонинг кўркамлигини аникугаб беради.
Фактура 
— бу ашёлар юза тузилишининг кўриниши. Яъни улар­
нинг жилоли, ялтироқ, силлиқ ва рельефли тасвири турларидир.
Текстура 
— ёғоч, табиий тош ва бошқа ашёлар юзасидаги та­
биий тасвир. Пардозбоп қурилиш ашёларининг тасвири эталон 
намуналар билан солиштириб аниқланади. Бунда уларнинг ўлчам- 
лари ва рангларининг кескин фарқ қилиши катта аҳамиятга эга.