£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

O‘zbekiston mustaqil davlat   SSSR tanazzulga uchragach, O’zbekiston rahbariyati

 

davlat mustaqilligini to’la o’z qo’liga olishga kirishdi.

 

1991 yil 25 avgustda O’zbekiston Prezidentining farmoni e’lon qilindi. Farmonga 

binoan  Respublika  ichki  ishlar  vazirligi  va  Davlat  xavfsizligi  qo’mitasi  O’zbekiston 

SSRning  qonuniy  tasarrufiga  olindi.  Respublika  hududida  joylashgan  SSSR  ichki  ishlar 

vazirligining  ichki  qo’shinlari  bevosita  O’zbekiston  Prezidentiga  bo’ysundirildi. 

Respublika  ichki  ishlar  vazirligi,  Davlat  xavfsizlik  qo’mitasi,  prokuraturasi  va  adliya 

organlari , shuningdek, respublika hududida joylashgan ichki qo’shinlar, Turkiston harbiy 

okrugi qismlari va qo’shilmalari partiyadan butunlay xalos qilindi.

 

O’zbekiston  Prezidenti  Islom  Karimov  Oliy  Kengash  Rayosatiga  juda  qisqa 

muddatda respublikaning davlat mustaqilligi to’g’risidagi qonun loyihasini tayyorlash va 

uni  Oliy  Kengashning  navbatdan tashqari  sessiyasi  muhokamasiga taqdim etishni taklif 

qildi.  Oliy  Kengash  1991  yil  26  avgust  kuni  O’zbekistonning  davlat  mustaqilligi 

to’g’risida  qonun  loyihasini  tayyorlash  haqida  va  31  avgustda  Oliy  Kengashning 

navbatdan tashqari VI sessiyasini chaqirishga qaror qildi.

 

1991  yil  28  avgust  kuni  O’zbekiston  Kompartiyasi  MQ  va  Markaziy  nazorat 

komissiyasining  qo’shma  plenumi  bo’lib  o’tdi.  Plenumda  Prezident  I.Karimovning 

SSSRda  19-21  avgust  kunlari  sodir  bo’lgan  fojiali  voqealar  va  respublika  partiya 

tashkilotlarining vazifalari to’g’risidagi axboroti tinglandi va muhokama qilindi. Plenum 

Respublika  Kompartiyasining  KPSS  MQ  bilan  har  qanday  aloqalarni  to’xtatishga, 

KPSSning barcha tuzilmalaridan chiqishga, uning markaziy organlaridagi o’z vakillarini 

chaqirib olishga qaror qildi.

 

1991  yil 31 avgust kuni O’zbekiston Respublikasi Oliy  Ken-gashining navbatdan 

tashqari tarixiy oltinchi sessiyasi bo’lib o’tdi. Sessiyada O’zbekiston Prezidenti I.Karimov 

nutq  so’zlab,  sobiq  Ittifoqda  so’ngi  paytlarda  yuz  bergan  ijtimoiy-siyosiy  voqealarni, 

davlat  to’ntarishiga  urinish  oqibatlarini  tahlil  qilib,  ular  O’zbekiston  taqdiriga,  xalqimiz 

tarixiga  bevosita  daxldor  ekanligini  har  tomonlama  asoslab  berdi.  Vaziyatdan  kelib 

chiqqan  holda,  O’zbekiston  Respublikasining  davlat  mustaqilligini  e’lon  qildi  va  uni 

mastaqillik to’g’risidagi qonun bilan mustahkamlashni taklif qildi.

 

304

 

---

Sessiyada  «O’zbekiston  Respublikasining  Davlat  mustaqilligi  to’g’risidagi 

Oliy Kengash Bayonoti» qabul qilindi. Bayonotda bunday deyilgan edi :

 

«Mustaqillik  deklaratsiyasini  amalga  oshira  borib,  O’zbekiston  Sovet 

Sotsialistik  Respublikasi  Oliy  Kengashi  O’zbekistonning  Davlat  mustaqilligini 

va ozod suveren davlat - O’zbekiston Respublikasi tashkil etilganligini tantanali 

ravishda e’lon qiladi».

 

Oliy  Kengash  sessiyasida  «O’zbekiston  Respublikasining  davlat 

mustaqilligini e’lon qilish to’g’risida» qaror qabul qilindi.

 

Mazkur qarorda:

 

liL1)  Respublikaning  davlat  mustaqilligi  to’g’risidagi  Oliy  Kengash 

bayonoti tasdiqlansin va resrublika bundan buyon O’zbekiston Respublikasi deb 

atalsin;

 

2)  1  sentyabr  O’zbekiston  Respublikasining  Mustaqillik  kuni  deb 

belgilansin va 1991 yildan boshlab bu kun bayram va dam olish kuni deb e’lon 

qilinsin, deb qat’iy belgilab qo’yildi.

 

Oliy  Kengash  sessiyasida  «O’zbekiston  Respublikasining  Davlat 

mustaqilligi  asoslari  to’g’risida»  Qonun  qabul  qilindi.  Bu  Qonun  17  moddadan 

iborat  bo’lib,  O’zbekiston  Respublikasining  Davlat  mustaqilligini  huquqiy 

jihatdan mustahkamlab berdi. Qonunda:

 

> 

O’zbekiston  Respublikasi  o’z  tarkibidagi  Qoraqalpog’iston  Respublikasi 

bilan birga, mustaqil, demokratik davlatdir; 

> 

O’zbekiston  Respublikasining  xalqi  suverendir  va  respublikada  davlat 

hokimiyatining birdan-bir sohibidir. U o’z hokimiyatini ham bevosita, ham 

vakillik idoralari tizimi orqali amalga oshiradi; 

> 

O’zbekiston  Respublikasi  to’la  davlat  hokimiyatiga  ega,  o’zining  milliy 

davlat  va  ma’muriy-hududiy  tuzilishini,  hokimiyat  va  boshqaruv  idoralari 

tizimini mustaqil belgilaydi, davlat chegaralari, hududi daxlsiz va bo’linmas 

bo’lib,  uning  xalqi  o’z  xohish-irodasini  erkin  bildirmasdan  turib 

o’zgartirilishi mumkin emas; 

> 

Respublika hududidagi er, er osti boyliklari, suv va o’rmonlar, o’simlik  va 

hayvonot  dunyosi,  tabiiy  va  boshqa  resurslar,  Respublikaning  ma’naviy 

boyliklari  O’zbekiston  Respublikasining  milliy  boyligi,  mulki  hisoblanadi, 

deb qonunlashtirilib, belgilab qo’yildi. 

O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Kengashining  VII  sessiyasida  1991  yil  30 

sentyabr  kuni  «O’zbekiston  Respublikasining  Davlat  mustaqilligi  asoslari 

to’g’risi»gi  Qonunga  Konstitutsiyaviy  qonun  maqomini  berishga  qaror  qilindi. 

Qarorda  O’zbekiston  Respublikasining  amaldagi  Konstitutsiyasi  moddalari 

«O’zbekiston  Respublikasining  Davlat  mustaqilligi  asoslari  to’g’risida»gi 

Qonunning moddalariga zid kelgan hollarda mazkur Qonunga amal qilinsin, deb 

belgilab qo’yildi.

 

Shunday qilib, xalqimizning asriy orzusi, umidlari ushaldi, ro’yobga chiqdi. 

Mamlakatimiz, xalqimiz siyosiy mutelikdan, asoratdan qutildi. Dunyo xaritasida 

yana bitta mustaqil davlat - O’zbekiston Respublikasi paydo bo’ldi.

 

305

 

---

O’zbek xalqi tarixida, mamlakatimizda yashaydigan barcha xalqlar tarixida 

chinakam tarixiy ahamiyatga molik bo’lgan voqea sodir bo’ldi.