£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

I

JL

J

 

1961-63 yillarda zudlik bilan Buxoro-Ural o’rtasida gaz quvuri yo’lining 1-nchi, 2-

nchi va 3-nchi navbatlari qurildi. Umumiy uzunligi 6100 km dan uzun bo’lgan Buxoro-

Ural gaz transport sistemasining yillik o’tkazuvchi quvvati 21 mlrd kub metr o’zbek

 

zangori oloviga teng edi.

 

I

—71

 

Q

L

J

    

Markaziy hokimiyat bu bilan cheklanib qolmadi, O’zbekiston va Turkmaniston

 

gazini bir yo’la katta miqdorda G’arbiy viloyatlarga uzatish rejalarini tuzdilar. Bu reja

 

O’rta Osiyo-Markaz gaz quvuri nomini oldi. 1965-75 yillarda 2750 km uzunlikdagi O’rta

 

Osiyo-Markaz gaz yo’li qurildi. Ikki yo’llik O’rta Osiyo-Markaz gaz quvurining umumiy

 

uzunligi 5500km bo’lib, bu yo’llar yiliga 80 mlrd kub-metr yoqilg’i uzatish quvvatiga ega

 

bo’ldi.

 

Shunday qilib, o’zbek “zangori yoqilg’isi” uzoq-uzoq joylardagi korxonalar va

 

xonadonlarni isitdi, o’zbekistonliklar, asosan qishloq aholisi yonginasidan o’tgan gaz

 

quvurlariga ming alam bilan qarab qolaverdi, bu mamlakatimiz qaramligining oqibati edi,

 

albatta. 1985 yilga kelib respublikada attigi 2,8 mln kvartira jumladan qishloqlardagi 1,3

 

mln kvartira gazlashtirilgan edi, xolos.

 

Kimyo sanoati Kimyo sanoatini rivojlantirishda gaz, neft, oltingugurt, ozokrit, oshtuzi,

 

ohak,  grafit,  rangli  metallurgiya  chiqindilari,  paxta  va  kanopni  qayta  ishlashdan  hosil 

bo’ladigan chiqindilar boy xomashyo bo’lib xizmat qildi. 50-yillarda mineral o’g’itlar 

ishlab chiqaruvchi Samarqand superfosfat zavodi, 1962 yilda Farg’ona azot o’g’iti zavodi, 

1965  yilda  Navoiy  kimyo  kombinati,  1969  yilda  Olmaliq  kimyo  zavodi  qurilib  ishga 

tushirildi. 1985 yilda respublika kimyo korxonalarida 7,8 mln tonna mineral o’g’itlar

 

238

 

---

ishlab chiqarildi, bu 1960 yildagidan 7 marta, 1950 yildagiga nisbatan 15 marta ortiq edi. 

Respublika  qishloq  xo’jaligi  mineral  o’g’itlar  bilan  ta’minlandi  va  boshqa  respublika, 

viloyatlarga o’g’itlar chiqarildi.

 

O’zbekistonda  kimyo  tolalari  (Farg’ona  kimyo  tolalari  zavodi  ),  plastmassalar 

(Ohangaron  “Santexnik”  zavodi,  Jizzax  plastmassa  turbalari  zavodi),  maishiy  kimyo 

mahsulotlari  (1971  yilda  barpo  etilgan  Olmaliq  maishiy  kimyo  zavodi,  Quvasoy, 

Namangan  kimyo  zavodlari,  1971  yilda  Toshkent  yog’-moy  zavodi  tarkibida  qurilgan 

sintetik yuvish vositalari zavodi) ishlab chiqarish yo’lga qo’yildi.

 

Respublika kimyo sanoatida zaharli vositalar, kislotalar ishlab chiqarish katta o’rin 

tutardi. Andijon gidroliz zavodi, Farg’ona furan birikmalari zavodi, Yangiyo’l bioximiya 

zavodi  paxta,  sholi,  paxta  chiqindilaridan  spirt,  oqsil,  drojjilari,  furan  va  boshqa 

mahsulotlar  tayyorladilar.  Farg’onada  triatsetiltsellyuloza,  Navoiyda  kotaran,  Chirchiqda 

kaprolaktam  ishlab  chiqarish  yo’lga  qo’yildi.  1960  yilda  235,4  ming  tonna  sulfat 

kislotalari ishlab chiqarilgan bo’lsa, 1985 yilda 2,3 mln tonna tayyorlandi.

 

Markaziy  hokimiyat  tomonidan  zaharli  kimyo  vositalari  ishlab  chiqarish 

respublikaga  tiqishtirildi.  1985  yilda  47,9  ming  tonna  turli  zaharli  ximikatlar  ishlab 

chiqarildi.

 

Zaharli  vositalarining  respublika  paxta  maydonlarida  haddan  tashqari  keng  qo’llanilishi 

natijasida  atrof-muhit,  ekologik  vaziyat  buzildi,  odamlar  turli  -  tuman  kasalliklarga 

chalindi.  Odamlar  sog’lig’i  hisobiga  paxta  xom  ashyosiga  ko’rsatilgan  «g’amxo’rlik» 

xalqqa qimmatga tushdi.