£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

deputlari  sovetlari  tashkil  topdi.  Tez  orada  mahalliy  aholi  vakillaridan  iborat 

musulmon  ishchi  va  askar  deputlari  sovetlari  ham  tuzila  boshlandi.  Muvaqqat 

hukumatning 1917 yil may oyi boshlarida chiqargan farmoniga binoan Turkistondan jalb 

qilingan mardikorlar o’z ona yurtlariga qaytib kela boshladi.

 

Yurt istiqboli va istiqloli uchun qayg’uruvchi vatanparvar, hurriyatparvar kuchlar 

harakat qila boshladi va tashkiliy jihatdan uyusha bordi. Bu jarayonda ozod va mustaqil

 

197

 

---

Turkiston  uchun  ko’p  yillar  fidoyilik  bilan  kurashib  kelgan  jadidlar  harakatining 

rahnamolari  alohida  o’rin  tutdi.  Ular  mahalliy  aholining  siyosiy  ongini  o’stirish,  hal 

qiluvchi  kurashlarga  etaklab  borish  maqsadida  o’lkaning  ko’plab  shaharlarida  vaqtli 

matbuot  nashrlari  -  gazeta  va  jurnallar  chiqara  boshladilar.  Masalan,  Toshkentda 

“Xurshid”,  “Sadoi  Turkiston”,  “Turk  eli”,  “Najot”,  “Kengash”,  “Sho’roi  islom”, 

Samarqandda  “Oyna”,  “Hurriyat”,  Buxoroda  “Turon”,  “Buxoroi  sharif”,  Qo’qonda 

“Sadoi  Farg’ona”,  “Tirik  so’z”  nomli  matbuot  nashrlari  o’z  sahifalarida  markazdagi 

siyosiy  vaziyatni,  joylardagi  ahvolni,  o’tkir  ijtimoiy-siyosiy  masalalarni  yoritishda, 

mahalliy  aholi  ommasini  siyosiy  -  g’oyaviy  jihatdan  tayyorlab  borishda  muhim  rol 

o’ynadi.

 

Abdulla  Avloniy  tomonidan  Toshkentda  1917  yil  aprelidan  chiqarila  boshlagan 

“Turon”  gazetasining  ilk  sonida  “Yashasin  xalq  jumhuriyati”  shiori  birinchi  bor 

yangragan edi. Unda aniq maqsad -maslak: “Musulmonlar orasida ko’p yillardan buyon 

davom etgan umumga zo’rlik, bid’at odatlarni bitirmak, kelajakda bo’ladigan jumhuriy 

idoraga xalqni tayyorlamoq” g’oyasi ilgari surilgan edi.

 

Xuddi shuningdek, Munavvar Qorining o’sha yili “Najot” g a z e t as i n i n g 2 6 ma r t 

sonida bosilgan «Xurriyat berilmas, olinur”, degan xitob ham jadidlarning xalq ozodligi 

va istiqloli yo’lida jiddiy kurashga bel bog’laganliklaridan dalolat berardi.