*/ V /*v • •.* • j menejment nazariyasi 0‘quv qollanma 0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

qonunlar, falsafiy qonunlar, qiymat qonuni, narx qonuni, talab qonuni, taklif 

---

75 
 
qonuni,  naflilik,  qonuniyat,  integratsiya,  demokratizatsiyalash,  tamoyil, 
ruhlantirish  va  mativatsiya,  yangilikka  intilish,  tashabbuskorli,  ayirboshlash, 
bozor,  menejment  metodologiyasi,  talab  elastikligi,  ixtisoslashtirish  qonuni, 
vaqt qonun.
 
1.
 
IQTISODIY QONUNLARNI BILISHNING AHAMIYATI 
Menejment  jamiyat  qonunlari  tizimiga  asoslanadi.  Nazariy  jihatdan 
tushunmay  va  asoslanmagan  holda  birorta  yirik  amaliy  masala  hal  etilishi 
mumkin  emas.  Nazariya  yangilanishning  muhim  usulidir.  Fan  esa,  voqelik 
haqidagi  obyektiv  bilimlami  o‘rganish  va  tartibga  solishga  qaratilgandir. 
Bilimlami tartibga solinishi qonunlarda ifodalanadi.
 
Qonun-falsafiy  kategoriya  boiib,  butun  borliq  va  undagi  voqealarning 
barqaror, takrorlanuvchan aloqasi va munosabatini, hodisalar yuz berishining 
aniq tartibda boiishiga olib keluvchi tomonlarini aks ettiradi.
 
Qonunlami  bilish  rivojlanishning  obyektiv  yo‘nalishlarini  aniqlash, 
amaliy  vazifalami  hal  etish  imkonini  beradi.  Shu  sababli  iqtisodiyotni 
boshqarish  qonunlami  bilish,  ularni  amalda  mohirlik  bilan  qoilay  olishga 
asoslanishi kerak.
 
Menejment  nazariyasi  kategoriya  va  qonunlami  ular  qaysi  guruhga 
mansub  boimasin,  yaxlitlikda  olib  qaraydi,  qonunlami  bir  tizimda  o‘zaro 
ta’sir ostida amal qilishni xisobga oladi.
 
Iqtisodiy  kategoriyalar  -  bu  iqtisodiyotni  o‘rganishda  qoilaniladigan 
nazariy tushunchalar boiib, ular real iqtisodiy voqelikni ilmiy in’ikosi, ifoda 
etilishidir.
 
Kategoriyalar  -  ilmiy  fikrlash  mahsulidir.  Ulami  kundalik  hayotda 
uchraydigan  tushunchalardan  farqlash  zarur.  Masalan,  kundalik  hayotda, 
bozor deganda, ko‘pchilik yigilib savdo qiladigan joy tushuniladi. Nazariyada 
esa bozor deganda joy emas, balki pul yordamidagi 

---

 
ayirboshlash,  ya’ni  kishilar  o‘rtasidagi  oldi-sotdi  munosabatlari 
anglanadi.
 
Iqtisodiy  kategoriyalarga  misol  qilib  renta,  tovar,  pul,  qiymat,  narx, 
talab, taklif, monopoliya kabi tushunchalami keltirish mumkin.
 
Iqtisodiyotni  boshqarishda  qonunlardan  qanchalik  toiiq  va  izchil 
foydalanilsa,  mehnat  sarfi  shunchalik  samarali  boiadi.  Va,  aksincha, 
menejment  jarayonida  iqtisodiy  qonunlami  hisobga  olmaslik  jamiyat  uchun 
kutilmagan,  salbiy  oqibatlarga  olib  keladi.  Shu  sababli  menejment 
qonunlarini  o‘rganishda  faqat  amal  qilishni  emas,  balki  menejment 
jarayonida ongli ravishda qo‘llanilishini ham ko‘zda tutish lozim. Boshqamv 
qonunlaridan ongli ravishda foydalanish, ko‘p jihatdan ulami o'rganish bilan 
bog‘liq.  Qonunlar  qanchalik  chuqur  o‘rganilsa,  ulardan  amalda  to‘g‘ri 
foydalanish imkoniyatlari ortadi.
 
Lekin 
menejment 
qonunlarini 
bilish, 
ulami 
aniq 
amaliyotda 
muvaffaqiyatli  qo‘llash  uchun  kafolat  bo‘la  olmaydi.  Qonunlardan 
foydalanishda  nazariya  amaliyotdan  ajralib  qolishi  foydasizdir.  Demak, 
qonunlardan  foydalanish  ulami  bilish,  tushunish,  amalda  o‘z  vaqtida  va 
to‘g‘ri qoilay olishga bog‘liq ekan. Bu menejment samaradorligini oshirishda 
hal qiluvchi omildir.
 
Iqtisodiy  qonunlar  tizimidan  foydalanishning  asosiy  elementlari  va 
bosqichlari quyidagi chizmada aks ettirilgan:
 
Iqtisodiy  qonunlar  tizimidan  foydalanishning  asosiy  elementlari  va 
bosqichlari quyidagi chizmada aks ettirilgan: