" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

Fuqarolik  huquqi

  m u lk iy   m u n o s a b a tla m i,  sh u n in g d e k ,  shaxsiy 

n o m u lk iy   m u n o sa b a tla m i  (m asalan ,  ism ga  b o ‘lgan  h u q u q ,  m ualliflik 

h u q u q i,  s h a ’n  va  q a d r-q im m a tn i  h im o y a  qilish  kabilar)  tartib g a  soladi. 

M ulkiy  m u n o sa b a tla r,  m ero s  va  vorislik  m u n o sab atlari  ham   fuqarolik 

h u q u q i  n o rm alari  b ilan   tartib g a  solinadi.  Bu  h u q u q   n o rm alari  o ‘z  t a ’siri 

bilan   k o rx o n a,  m uassasa,  ta sh k ilo tlar  va  jism o n iy   shaxslarning  b arch a 

fu qaro lik   o b o ro ti  (ay lan m asi),  x o ‘jalik   faoliy atini,  ju m la d a n ,  m ulkk a  eg a­

lik  q ilish,  u n d a n   foy dalanish  h am d a  u ni  ta s a rm f etish ,  m ulkni  sotib  olish 

va  so tish ,  h ad y a  qilish,  m ero s  q o ld irish ,  m ulkni  ijaraga  saqlab  turishga 

berish,  garovga  b erish ,  m ah su lo t  yetkazib  berish  kabi  m u n o sa b a tla m i  o ‘z 

ichiga  oladi.

T a ’kidlash  jo izk i,  fuq arolik  h u q u q i  n o rm alari  h a r  q a n d a y   m ulkiy 

m u n o sa b a tla m i  h a m   tartib g a  solaverm aydi.  U   faq at  ta ra fla r  h u q u q iy  jih a t­

d a n   te n g   b o ig a n   m ulkiy  m u n o sa b a tla m i  tartib g a  soladi.  M asalan ,  d a ’vo- 

g ar  va  jav o b g ar,  k re d ito r  va  q arzd o r,  b u y u rtm a c h i  va  p u d ratc h i  kabilar 

sh a rtn o m a   m u n o sab atlarin in g   ten g   ish tiro k ch ilari  san aladilar.  Bu  h u q u q  

ta rm o g h g a  

h o k im iy at  va  b o ‘ysunish  tarzid agi  m a ’m u riy   va  m oliyaviy 

h u q u q la r  u c h u n   xos  b o ‘lgan  m u n o sa b a tla r  yotdir.

F u q aro lik   h u qu qi  h u q u q   tizim i  ta rm o q lari  ich id a  eng  yirigi  b o ‘lib,  u 

hajm   jih a tid a n   salm oqli  h u q u q   ta rm o g ‘i  h isob lanad i. 

A yniqsa, 

b o zo r 

m u n o sab atlarin in g   rivojlanishi,  turli  m ulk  sh ak llarin in g   vujudga  kelishi 

m u n o sab ati  bilan   u n in g   obyekti  y an a  h am   ken gaym oqda.  Shu  bois 

m a zk u r  h u q u q   ta rm o g ‘i  m ero s  h u q u q i,  m ualliflik  h u q u q i,  tu ra r  jo y  

h u q u q i,  p a te n t  h u q uq i  va  b o sh q a  shu  kabi  b ir  q a to r  h u q u q   ta rm o q c h a la ­

rini  o ‘z  ichiga  oladi.  F u q aro lik   h u q u q in in g   bosh  n o rm ativ   hujjati,  asosiy 

m an bayi  —  0 ‘zb ekisto n  R espu blikasining  F uq arolik   kodeksidir.  B undan 

ta sh q ari,  u shbu  h u q u q   ta rm o g ‘i  ichiga  kiradigan   b a ’zi  h u q u q   ta rm o q - 

c h a la ri 

n o rm a la ri 

h a m  

k o d e k sla sh tirilg a n . 

M a s a la n , 

0 ‘zb e k isto n  

R esp ublikasining  H avo  kodeksi,  U y-joy  kodeksi.

M azk u r  h u q u q   ta rm o g ‘i  ta rtib g a  so lad igan   m u n o sa b a tla r  m azm u n i 

u c h u n   ta ra flarn in g   tengligi  xosdir.  S hu  bois  fu q aro lik -h u q u q iy   m u n o sa -

341

---

DAVLAT  VA  HU Q U Q   NAZARIYASI

batlarini  tartibg a  solish  usuli  a v to n o m   va  dispozitiv xususiyatga  ega.  Y a’ni, 

q o n u n d a   b elgilangan  q o id a la r  d o irasid a  sh a rtn o m a d a   h u q u q iy   m u n o sab at 

ish tiro k ch ilarin in g   m uay yan   x a tti-h a ra k a t  v aria n tla rin i  m u sta h k am lash   va 

ularga  asoslanib  ish  yuritish   h u q u q in in g   m avjudligidir.