" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

Definitiv  t a ’r i f   norm alar

  h a m   b o ‘lib,  u lar  h u quqiy  kategoriya  va 

tu s h u n c h a la rn in g   tavsifini  o ‘zida  m ujassam lashtiradi.  Bulardan  m asalan, 

jin o y at  q o n u n id a   -   jin o y at  t a ’rifi,  m a ’m uriy  q o n u n d a   -   m a ’m uriy 

h uquqbuzarlik  harakati  t a ’rifi,  fuqarolik  q o n u n id a   —  b itim larn in g   ayrim  

turlari  t a ’rifi  va  hokazolarni  k o ‘rsatish  m u m k in .  D efm itiv  n o rm a la r 

q o n unchilikdagi  b iro n -b ir  n o rm a n in g   m a z m u n in i  tu sh u n tirib   berishga 

qaratilgan  b o ‘ladi.  Definitiv  n o rm a la r  huqu q iy   kategoriya  va  tu s h u n ­

c h alarn in g   tavsifini  o ‘zida  m ujassam lashtiradi.  M asalan,  0 ‘zbekiston 

Respublikasi  Jinoyat  kodeksining  3 4 -m o d d a s id a   retsidiv  jin o y a tn in g  

m ohiyati,  t a ’rifi  o ch ib   berilgan.  Definitiv  n o rm a la r,  asosan  evristik, 

y o ‘nalish  beruvchi  funksiyalam i  bajaradi.

H u q u q   n orm alarini  huquqiy  tartibga  solish  p redm eti  b o ‘yicha  (h u q u q  

sohalari  b o ‘yicha):  konstitutsiyaviy,  m a ’m uriy,  moliyaviy,  yer,  fuqarolik, 

m e h n a t,  jinoyat  huquqi  va  boshqa  so h a  norm alariga  b o ‘lish  m u m k in . 

M a ’lum  bir  ijtimoiy  m uno sab atlarn in g   sifat  jih a tid a n   bir  xilligi  va  nisbiy 

mustaqilligi  ularni  tartibga  soluvchi  huqu q iy   n o rm a la rn in g   maxsusligi  va 

m a ’lum   darajada  o ‘ziga  xosligining  shartidir,  bular  ja m la n g a n   holda 

m uayyan  h u q u q   sohasini  tashkil  etadi.

H u q u q   n orm alarini 

moddiy

 

va 

protsessual

 

h u q u q   norm alarig a  ajratish 

h a m   keng  tarqalgan.  H u q u q   subyektlarining  h u q u q   va  majburiyatlari

272

---

XII  B O B .   H U Q U Q   N O R M ASI

m a z m u n in i  aniqlab  beruvchi  n o rm a la r  m o d d iy   h u q u q   n o rm alari  guruhi- 

ga  q o ‘shiladi.  M od d iy   h u q u q   n o rm alari  h u q u q   subyektlarining  h u q u q   va 

burchlari,  u larning  huqu q iy   holati,  huqu q iy   tartibga  solish  doirasini  m us- 

tahkam laydi.  B osh q ach a  aytganda,  u lar  h u q u q   subyektiga  unga  q anday 

h u q u q   berilishi  va  u n d a n   n im a   talab  qilinishini  k o ‘rsatib  beradi.

H u q u q larn i  am alga  oshirish  va  majburiyatlarni  bajarish,  ijro  etishning 

tartibini,  buzilgan  h u q u q n i  tiklash  ja ra y o n in i  belgilovchi  norm alarn i  esa