" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

Konfederatsiya

  bir  necha  davlatlarning  ayrim   m uhim   sohalar,  ya'ni 

iqtisodiy,  siyosiy,  m udofaa  m asalalari  b o ‘yicha  tuzgan  ittifoqidir. 

K onfederatsiyada  yagona  davlat  hududi,  yagona  fuqarolik  b o ‘lmaydi. 

K onfederatsiya  bu  to ‘la  mustaqil  davlatlarning  ayrim   sohalar  b o ‘yicha 

tuzadigan  ko‘ngilli  ittifoqidir.  K onfederatsiya  davlat  tuzilish  shakli

92

---

IV  B O B .   D AVLATNING   SHAKLLAR I

hisoblanib,  u  shartnom a  yoki  bitim   asosida  tuziladi  ham da  muvaqqat 

xarakterga  ega  b o ‘ladi.  U lar  keyinchalik  asosiy  maqsadga  erishganidan 

so‘ng  tarqalib  ketishi  yoki  tuzilgan  ittifoqni  m ustahkam lab  federatsiyaga 

o ‘tishi,  yoxud  q o ‘shilib  un itar  davlat  b o ‘lib  ketishi  ham   m um kin.

K onfederatsiyaning  federatsiyadan  farqi  shuki,  federatsiya  alohida 

davlatlarning  yagona  davlatga  birlashish  borasidagi  ittifoqi  b o ‘lsa,  konfe­

deratsiya  m ustaqil  davlatlarning  cheklangan  sohalardagi  ittifoqidir,  ya’ni 

konfederatsiya  subyektlari  birlashish  jarayonida  o ‘z  mustaqilligini  saqlab 

qoladi,  federasiya  subyektlari  esa  o ‘z  suverenitetini  federatsiya  idoralari 

ixtiyoriga  topshiradilar.  Shuningdek,  federatsiya  q a t’iy  ravishda  konsti­

tutsiya  asosida  birlashsa,  konfederatsiya  taraflarning  o ‘zaro  kelishuviga 

b inoan  shartnom a  yoki  bitim   asosida  birlashadi.

K onfederatsiya  m uvaqqat,  beqaror  tuzilm a.  O datda,  u  mustaqil 

davlatlarning  federatsiyaga  birlashishida  yoki  federatsiyaning  mustaqil 

davlatlarga  b o ‘linib  ketishida  oraliq  bosqich  hisoblanadi.  M asalan, 

Shveytsariya  1815— 1848-yillarda  federasiyaga  birlashdi,  Sene  G am biya 

1982-yilda  Senegal  va  G am biyani  birlashtirishga  urinishdan  so‘ng  1989- 

yilda  m ustaqil  davlatlarga  b o ‘linib  ketdi.  K onfederatsiyani  tashkil  etgan 

davlatlar  o ‘rtasidagi  m unosabatning  kuchsizligi  uning  barqaror  emasligi- 

dan  dalolat  beradi.  U ning  tarkibiy  qism larida 

davlat  suvereniteti  va 

boshqa  davlatchilik  belgilari  —  m ustaqil  arm iya,  fuqarolik,  qonunchilik, 

sudlov  organlari  tizim iga  egaligi  kabilarda  nam oyon  b o ‘ladi.

K onfederatsiyada  yagona  um um iy  oliy  davlat  hokim iyati  organlari 

y o ‘q  yoki  ular  b o ‘lgan  taqdirda  ham  nom igagina  vakolatlarga  ega. 

K onfederatsiya  tarkibidan  xohlagan  subyekt,  istagan  vaqtda  erkin  chiqib 

ketish  huquqiga  ega.

K onfederatsiyaning  o ‘ziga  xos  belgilari  quyidagilardan  iborat:

1)  konfederatsiya  m uayyan  m aqsadga  erishish  uchun  birlashgan  m us­

taqil  davlatlarning  ittifoqi;

2)  barqaror  b o lm a g a n   siyosiy  tuzilm a;

3)  yagona  hududning  b o ‘lmasligi;

4)

  yagona  fuqarolikning  o ‘m atilm asligi;

5)  konfederatsiya  subyektlari  undan  erkin  chiqib  ketishi  mumkinligi;

93

---

DAVLAT  VA  HU Q U Q   NAZARIYASI

6)  konfederatsiya  subyektlarining  qonunchilik  hujjatlarini  q o ilam aslik  

huquqiga  egaligi;

7)  konfederatsiya  vakolatiga  cheklangan  doiradagi  m asalalarni  hal 

etish  kirishi;

8)  konfederatsiya  byudjeti  uning  a ’zolari  ixtiyoriy  badallaridan  tashkil 

topishi.

Hozirgi  vaqtda  Y evropaning  15  ta  davlatini  birlashtirgan  Yevropa  itti­

foqi  davlatlarining  h a m d o ‘stligi  konfederatsiyasi  m avjud.  M ustaqil 

D avlatlar  H am d o ‘stligi  konfederatsiya  emas.