" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I


IV  В  О  В   DAVLATNING  SHAKLLARI



Download 17,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet84/702
Sana02.01.2022
Hajmi17,78 Mb.
#307312
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   702
Bog'liq
Одилқориев Х.Т. Давлвт ва ҳуқуқ назарияси.Дарслик (1)

IV  В  О  В

 

DAVLATNING  SHAKLLARI



l - § .   D avlat  shakli  tushunchasi

Davlat  uzoq  tarixiy  taraqqiyot  y o ‘lini  bosib  o ‘tdi,  shu  davr  ichida  u 

shakllanib,  rivojlanib,  o ‘zgarib  keldi.  Tabiiyki,  davlat  insoniyat  taraqqi- 

yotining  turli  bosqichlarida  b ar  xil  shakllarga  ega  b o‘lgan.  D avlatni  uning 

shakli  nuqtai  nazaridan  o ‘rganish  —  a w a lo ,  davlat  tuzilishi,  uning  asosiy 

tarkibiy  qism lari  va  ichki  strukturasini,  shuningdek  davlat  hokim iyatini 

o ‘rnatish  va  am alga  oshirishning  asosiy  usullarini  anglashni  nazarda  tu ta- 

di.


A holi  hayot  tarzini  yaxshilash  m aqsadida  turli  xil  inqilobiy  o ‘zgarish- 

lar,  hatto   fuqarolik  urushlari  yoki  q o ‘zglolo nlar  asosida  davlat  to ‘ntarish- 

lari  o ‘tkazib,  o ‘ziga  qulay  b o ‘lgan  davlat  shaklini  yaratishga  intiladi. 

Jam iyatning  rivojlanishi  va  aholi  ongining  o ‘sishi  natijasida  davlat  shakl- 

lari  o ‘zgarib  turadi  va  takom illashib  boradi,  bu  haqda  tarix jo n li  guvohlik 

beradi.


D avlatning  shakllari  m uayyan  tarixiy  sharoitlarga,  jam iyatning  ijti­

m oiy tuzum iga, ju g ‘rofiy,  iqlim  va  boshqa  sharoitlariga,  aholining  ijtimoiy 

tarkibiga,  siyosiy  kuchlar  nisbatiga  bog‘liq  ravishda  tu rli-tu m an   boNishi 

m um kin.  Z ero,  0 ‘zbekiston  Respublikasining  Prezidenti  I.  A.  Karimov 

ta ’kidlaganidek,  “ h ar  b ir  davlat  betakror  ijtim oiy  hodisadir.  U  h ar  qaysi 

xalq  tarixiy  va  m a ’naviy  taraqqiyotining  hosilasidir,  uning  o ‘ziga  xos, 

o ‘ziga  mos  m adaniyati  rivojining  natijasidir” 1.

Davlat  shakli  haqidagi  masala  m uhim   nazariy  va  am aliy  aham iyatga 

ega.  Davlat  shakli  tushunchasi  davlat  va  huquq  nazariyasi  fanining  pred- 

m eti  sifatida,  huquqshunoslikning  eng  m uhim ,  serm azm un  mavzularidan 

biri  b o iib ,  uning  m a ’nosini  anglash  va  izohlashga jiddiy  yondashuv  talab 

etiladi.  U shbu  fikm ing  tasdig‘i  sifatida  huquqshunos  ohm   I.  Ilin  quyida- 

gilarni  ta ’kidlaydi:  “ Davlat  shakli  —  m urakkab  va  g‘oyat  m as’uliyatli



K arim ov  I.A.

  V atan  sajdagoh  kabi  m uqaddasdir.  T.  3.  —  Т .,  1996.  6-b.

79



DAVLAT  VA  HU Q U Q   NAZARIYASI

m asaladir,  uni  ehtiyotkorlik  va  m utlaqo  xolis  fikr  bilan  o ‘rtaga  q o ‘yish 

zarur.  Eng  a w alo ,  davlat  shakli  xalqlar hayotiga  daxlsiz boNgan  “ m avhum  

tu sh u n ch a”  ham ,  “ siyosiy  chizgi”  ham   em as,  balki  hayot  tarzi  va  xalq 

hokim iyatining jonli  tashkil  etilishidir” 1.

Xalq  o ‘z  hayot  tarzini  tushunishi,  aynan  “ shunday”  tashkil  etilishini 

uddalashi;  shu  tuzum   qonunlarini  hurm at  qilishi  ham da  shu  tashkilotga 

ixtiyoriy  hissasini  q o ‘shishi  zarur.  Boshqacha  aytganda,  aynan  xalqning 

jonli  huquqiy  ongi  davlat  shaklini  belgilab  beradi,  unga  hayot,  kuch 

baxshida  etadi;  binobarin,  davlat  shakli,  eng  aw alo ,  xalqning  huquqiy 

ongi  darajasiga,  uning  to ‘plagan  tarixiy-siyosiy  tajribasiga,  iroda  kuchi  va 

milliy  xususiyatiga  bogNiqdir2.

“ Davlat  shakli”  iborasini  bir  guruh  olim lar  “davlat  tu z u m i”ning 

sinonim i  sifatida  qo ‘llaydilar  va  davlat  shakli  tushunchasiga  davlat 

boshqaruv  shakli,  davlatning  tuzilish  shakli  va  siyosiy  rejim  kiradi,  deb 

hisoblaydilar.  Ikkinchi  guruh  olim lar  davlat  shakliga  davlat  boshqaruv 

shakli  va  davlat  tuzilishi  shakli  kiradi  deb,  unga  siyosiy  rejimni  q o ‘shm ay- 

dilar.  Yana  bir  toifa  huquqshunoslar  davlat  shakli  —  davlat  hokim iyati­

ning  tuzilishi  shaklidir,  deydilar.  Shunday  qilib,  davlat  shakli  uch  tush u n - 

chani:  davlat boshqaruv  shakli,  davlat  tuzilishi  shakli  va  siyosiy  rejim ni  o ‘z 

ichiga  oladi.


Download 17,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   702




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish