" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

Davlatning yana  bir  muhim  belgisi

  — 

ommaviy-siyosiy  hokimiyatning

 

ta ’sis  etilganligi.

  Y a'ni,  siyosiy  elita  va  jam iyatning  qolgan  qismi  o ^ a s i -  

da  mavjud  hukm ronlik  va  b o ‘ysunish  (hokim lik  va  tobelik)  m unosabat­

larining  mavjudligi.

Jam iyatda  hokim iyatning  ijtimoiy,  iqtisodiy  va  siyosiy  kabi  turlaridan 

farqli  o ‘laroq  davlat  hokim iyati  alohida  mavqega  ega.  Davlat  hokimiyati 

faqat  m a ’lum   hududgagina  tatbiq  etiladi.  Ibtidoiy jam oa  tuzum idagi  ijti­

moiy  hokim iyat  esa  hududga  bog‘liq  b o ‘lmay,  faqat  urug‘,  qabila  a ’zola- 

rigagina  tatbiq  etilar edi.  Bu  davlatning  butun jam iyatni  muayyan  yo‘sinda 

boshqarish  va  m ajburlash  qobiliyatini  anglatadi.

O mmaviy-siyosiy  hokim iyat  irodasiga  u  ta ’sir  etuvchi  hududdagi  b ar­

cha  itoat  qilishi  shart  b o ‘ladi.  Ommaviy-siyosiy  hokim iyat  jam iyatning 

rivoji  va  ravnaqi  m anfaatlaridan  kelib  chiqib,  uni  boshqarishni  amalga 

oshiradi.  O mmaviy-siyosiy  hokim iyat  maxsus  davlat  apparati  tim solida 

m oddiylashadi,  institutsiyalashadi.  U ning  ijtimoiyligi,  ommaviyligi  shun- 

daki,  davlat  hokim iyati  butun  jam iyatga  daxldor,  davlat  butun  jam iyat 

(xalq)  irodasini  ifodalab,  uning  nom idan  ish  yurita  oladi.

71

---

DAVLAT  VA  H U Q U Q   NAZARIYASI

O mmaviy-siyosiy  hokim iyat  apparati,  odatda,  jam iyat  ham da  xalq 

m anfaatiga  xizmat  qilishga  safarbar  etilgan.  U shbu  apparatga  qonu n  

chiqaruvchi  idora,  hukum at,  moliya  organlari,  boshqaruv  organlari,  sud 

idoralari,  huquqni  m uhofaza  etuvchi  idoralar,  qurolli  kuchlarni  boshqa­

rish  apparati,  turm a  va jazoni  ijro  etish  muassasalari  kabilar  kiradi.  Davlat 

apparati  davlat  majburlovini  q o ‘llashda  m utlaq  huquqqa  ega.

Davlatning  m uhim   xususiyatlaridan  biri  uning suverenitetga  egaligidir. 

Suverenitet  —  m am lakat  ichkarisida  va  undan  tashqarida  (xalqaro  may- 

donda)  davlat  hokim iyatining  oliyligi,  ustunligidir.  Suveren  hokim iyat  — 

bu  oliy,  mustaqil,  bo ‘linm as,  um um iy  va  uzviy,  ya’ni  ajralm as,  bego- 

nalashtirib  bo ‘lmas  hokim iyatdir.  Davlat  hokim iyatining  suverenligi  — 

uning  m am lakat  hududidagi  barcha tashkilotlar,  m uassasalar,  uyushm alar, 

partiyalardan  ustunligi  va  ulardan  mustaqilligidir.

Davlat  suvereniteti  quyidagilarda  ifodalanadi:

—  ichki  va  tashqi  siyosat  m asalalarida  m ustaqil  qaro r qabul  qila  olishi;

—  davlat  hokim iyatining  m am lakat  butun  hududiga  tatbiq  etilishi  va 

davlat  organlarining  barcha  aholi  uch u n   um um iy  majburiy  qarorlar  qabul 

qilishi;

—  boshqa  ijtim oiy-tashkiliy  hokim iyatlar  (partiyalar,  jam o at  birlash- 

m alari,  diniy  tashkilotlar  va  boshqalar)ning  qarorlarini  bekor  qila  olishi.

Shu  bois  suveren  davlat  h okim iyati  b a rc h a   fu q aro lar  u c h u n  

majburiy  qonu n lar  qabul  qiladi;  qonun  doirasida  m ajburlov  choralarini 

q o ‘llaydi.

Shunday  qilib,