2001. 48-b.
П равовая си стем а и л и ч н о сть. — С аратов. 1987. С .
DAVLAT VA H U Q U Q NAZARIYASI
y ig ln d is id a n iborat b o ‘lib, ja m iy a tn in g huqu q iy tuzilishi, uning b u tu n
huquqiy hayoti va huqu q iy j ih a td a n tashkil etilishini ifodalaydi.
H u quqiy tizim nafaqat h u q u q n o rm alarin in g o ‘zi, balki ularni
harakatga keltiruvchi, o ‘zaro b o g ‘liq huqu q iy hodisalar yoki vositalar
h a m d a ularning bir b u tu n harakatdagi k o ‘rinishidir. H u quqiy tizim t a r
kibiga h u q u q norm alari bilan bir qato rd a , h u q u q ijodkorligi, h u q u q n i
q o ‘llash, huqu q iy am aliyot, huqu q iy ong, h u quqiy m a d a n iy a t, huqu q iy
m afkura, huqu q iy siyosat, h u q u q iy tam oyillar, yuridik m uassasalar va
b o sh q alar kiradi. H u quqiy tizim asosan m uayyan m a m lak a t va davlat
miqyosida am al qiladi. C h u n k i, davlatlarda h okim iyatni am alga oshirish
usuli, davlat organlarining tashkil etilishi va shu kabi davlatning asosiy
siyosiy xususiyatlariga qarab, u n in g q o n unchiligi va huqu q iy tizimi yarati
ladi.
H u quqiy tizim tu sh u n ch asin i m uayyan davlatlardagi h u q u q iy voqelik-
ka nisbatan q o ‘llash m aqsadga muvofiqdir. Bir q a to r h u q u q iy tizim larga
xos b o ‘lgan u m u m iy xususiyatlarni belgilab olish, ularni h u q u q oilalari
b o ‘yicha tasniflash im konini b e ra d i1. Y u q o rid a t a ’kidlab o ‘tilganidek,
ja m iy a td a mavjud h u q u q tavsifiga tizimli y o n dashilganda, uning b archa
tarkibiy qismlari xalqning m a nfaat va irodasini ifodalashida n a m o y o n
b o ‘ladi. H u q u q iy tizim n in g alohida tarkibiy qismlari tegishli ijtimoiy
m u n o sab atlarn i tartibga solish ja ra y o n id a o ‘zaro c h a m b a rc h a s b o g ‘langan
b o ‘ladi va bir-biriga faol t a ’sir k o ‘rsatadi. B unday tartibga solish yagona
m aqsadga, y a ’ni jam iyat barqarorligini t a ’m inlash, huqu q iy davlat va
fuqarolik jam iyatini shakllantirishga y o ‘naltirilgan.
0 ‘zb ek isto n R espublikasi h u q u q iy tizim i — m a m la k a tim iz d a g i
h u quqiy voqelikni, ijtimoiy borliqning tarkibiy qismi sifatida ifodalovchi
nisbatan yangi huquqiy kategoriyadir. M a m la k a tim iz m ustaqillikni q o ‘lga
kiritganidan s o ‘ng, m ohiyat va m a z m u n ji h a td a n m u tla q o yangi milliy
h u quqiy tizim ni shakllantirishga kirishildi. Albatta, huqu q iy tizim ni
yaratish bir q a n c h a y o ‘nalish b o ‘yicha am alga oshirilm oqda. Z a m o n ruhi-
ga yot, yagona m afkurani o ‘m a tu v c h i, b o z o r m u nosabatlariga t o ‘sqinlik
1 Q a r a n g:
Виш невский Л.Ф.
О б щ ая тео р и я государства и права / / А .Ф . В и ш н евски й ,
Н .А .Гарбаток, В .А .К учинский; П од общ . ред. п р о ф . В .А .К учи н ского. - М ., 2004. С .280.
368
XVI B O B . HU Q U Q IY T IZ IM VA H U Q U Q IY ISLO HO T
qiluvchi n o rm a la r b e k o r qilindi, b a ’zilari esa m o h iy atan o ‘zgartirildi va
aksariyat q o id a lar m u tla q o yangidan qabul qilindi. Bu n o rm a la r yaxlit t i
zim n in g tarkibiy qism lariga aylandi, yangi huqu q iy tizim hosil qildi.
Do'stlaringiz bilan baham: