" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

Birinchi

 

shakli  —

  am aldagi  q o n u n la r  va  boshqa  huqu q iy   hujjatlam i  t o bg ‘ridan 

t o ‘g ‘ri  buzish.  Bu  huqu q iy   nigilizm  n a m o y o n   b o ‘lishining  yaqqol  shakli. 

Bunga,  eng  a w a l o ,   jin o iy   ja z o la n a d ig a n   q ilm is h la rn i,  s h u n in g d e k  

fuqaroviy,  m a ’m uriy  va  intizom iy jih a td a n   n o jo ‘ya  xatti-h ara k atla rn i  kiri­

tish  m u m k in .

H u q u q iy   nigilizm ning 

ikkinchi  shakli

  b a rc h a   joylarda  va  om m av iy  

ta rz d a   yuridik  k o ‘rs a tm a la m i  bajarm aslik  h a m d a   ularga  rioya  qilmaslik. 

B un d a  subyektlar  (fuqarolar,  m a n sa b d o r  shaxslar,  davlat  organlari, ja m o a t 

tashkilotlari)  o ‘z  xulq-atvorida  huqu q iy   n o rm a la rn in g   talablariga  o c h iq - 

d an  och iq   rioya  qilm aydilar,  balki  aksincha,  “ o ‘z  q o id a la ri”  b o ‘yicha 

yashash  va  harakat  qilishga  intiladilar.  Q o n u n larg a  b o ‘ysunm aslik  j a m i ­

yatga  katta  ziyon  keltiradi.  Q o n u n la r   oson lik c h a  ch etlab   o ‘tiladi.  Ularga 

b o ‘ysunilm aydi,  “ q o n u n   b o r k u ”  d eb 

o ‘ylab  h a m   k o ‘rilmaydi.  Bunda 

q o n u n   ju d a   k o ‘pchilik  u c h u n   “ m e n g a  m a ’qul  b o ‘lsa,  b o ‘y su n a m a n , 

m a ’qul  b o ‘lm asa,  inkor q il a m a n ”  degan  shartli  tu sh u n c h a g a   aylanib  qoldi. 

B unday  itoatsizlik  -   huqu q iy   ongn in g   o ‘ta   past  darajada  ekanligi  va  buzil- 

ganligi,  lozim  darajadagi  h u quqiy  m a d an iy atn in g   y o ‘qligi  h a m d a   u m u m iy  

tartibsizlik  va  m a s’uliyatsizlikning  oqibatidir.

H u q u q iy   nigilizm  n a m o y o n   boMishining  u c h in c h i  shakli  bir-biriga  zid, 

bir-birini  takrorlovchi  yoki  bir-birini  istisno  etuvchi  hujjatlam i  nash r

304

---

XIII  B O B .   H U Q U Q IY  O N G   VA  H U Q U Q IY  M ADAN IYAT

e tish d an   iborat  b o ‘lib,  b u n d a y   hujjatlar  bir-birini  neytral,  b e q a ro r  holatga 

keltirib  q o ‘yadi.  K o ‘p in c h a ,  q o n u n o sti  hujjatlari  q o n u n d a n   “ y u q o ri” 

b o ‘lib  qoladi.  Joriy  etilayotgan  katta  m iqdordagi  yuridik  n o rm a la rn in g   biri 

boshqasiga  m os  kelm aydi,  biri  ikkinchisini  toMdirish  o ‘rniga  o ‘zaro  zid 

kelib  qoladi.  Ayni  vaqtda  ijtimoiy  m uno sab atlarn in g   h u q u q   y o ‘li  bilan 

tartibga  solinishga  m u h to j  qatlam lari  mavjud  b o ‘lsa-da,  a m m o   bu  borada 

h e c h   bir  ish  qilinm aydi.  N atijad a  huqu q iy   b o ‘shliqlar,  v akuum lar,  nu q - 

s o n la r  yuzaga  keladi.  Bularning  barchasini  birgalikda  olganda  huquqiy 

shov-shuvlarga,  chalkashliklarga  sabab  b o ‘ladi.

Inson  h u quqlari  va  erkinliklarining  buzilishi  h a m d a   ularga  rioya  etil- 

masligi  h u q u q iy   nigilizm ning