" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

huquqiy  tarbiya  usullaridan

  foydalaniladi.

294

---

XIII  B O B .   H U Q U Q IY  O N G   VA  H U Q U Q IY  M ADAN IYAT

C h u n o n c h i ,  ishontirish,  ogohlantirish,  rag‘batlantirish,  m ajburlash  va 

jazo lash ,  sh u la r jum lasida n.

4 - § .  H uquqiy  m adaniyat  va  uning  tarkibiy  qism lari

H u q u q sh u n o slik d a  h u q u q ,  ong,  huqu q iy   tarbiya  va  huquqiy  m a d a n i­

yat  kategoriyalari  bir-biri  bilan  c h a m b a rc h a s   bo g ‘liq.  U shbu  tu sh u n ch alar 

bir-birini  t o l d i r a d i   va  o ‘zaro  c h a m b a rc h a s   b o g ‘liqdir.  H u quqiy  m a d a n i­

yat  —  h u q u q iy   ong  va  huqu q iy   tarbiyaning  mahsuli.  “ H u q u q iy   m a d a n i­

y a t”  tu shunchasiga  tavsif  berishdan  oldin  “ m a d a n iy a t”  iborasining  m az- 

m u n   va  m ohiyatini  tu s h u n ib   olish  m aqsadga  m uvofiqdir,  chunki  huquqiy 

m a d an iy at  “ h u q u q ”  va  “ m a d a n iy a t”  kabi  tu s h u n c h a la rn in g   birlashmasi 

natijasida  yuzaga  kelgan  va  shakllangan.  M a d an iy a tn in g   u m u m iy   t a ’rifiga 

n a z a r  tashlasak,  bugungi  k u n d a   ijtimoiy  fanlar  doirasida  “ m a d a n iy a t” 

tu sh u n c h a s i  tu rli-tu m a n ,  q a ra m a -q a rs h i  talqin  va  fikrlarga  boy  b o ‘lgan 

b o sh q a  ijtimoiy  hodisani  topish  qiyin.

Misol  tariqasida  shuni  keltirish  m u m k in k i,  c h et  ellik  olim larning 

hisob-kitoblariga  qaraganda,  1919-yilga  q a d a r  “ m a d a n iy a t”  tu s h u n c h a s i­

ga  y ettita  t a ’rif  berilgan,  1950-yilga  kelib  bu  son  164  taga,  1970-yillarda 

esa  —  250  taga  y e tg an 1.  A m erikalik  olim lar A.  K reber va  K .K lakxonlar esa 

1950-yillarning  boshida  “ m a d a n iy a t”  tu sh u n c h a s in in g   257  ta   t a ’rifi 

mavjudligini  t a ’kidlaganlar2.

Ijtim o iy  

fa n la r 

m iq y o sid a  

m a d a n iy a tg a  

o id  

y o n d a s h u v la rn i 

antro p o lo g ik ,  sotsiologik  y o ndashuv  va  falsafiy  y o n d a s h u v ’  kabi  uch 

gu ru h g a   b o ‘lish  m u m k in .