" s h a r q " n a sh r iy o t -m a t b a a a k s iy a d o r L ik k o m pa n iy a si bosh t a h r ir iy a t I

Tarixiy  m etod  —

  davlat  va  huquqni  tarixiy  rivojlanish  shart-sharoit- 

lariga  bog‘lab  o ‘rganish  usul  b o iib ,  unda  davlat  va  huquqning  tavsifi  va 

rivojlanish  bosqichlari  tarixiy  xronolologik  izchillikda,  ketma-ketlikda 

o ‘rganiladi.

Ushbu 

0

‘rinda davlat  va  huquqning tarixan  vujudga  kelish  sabablari  va 

shart-sharoitlarini  aniqlash,  ularning tarixiy taraqqiyot  bosqichlarida  rivoj­

lanishi,  o ‘zgarishi  va  shakllanishiga  ta ’sir  etgan  omillami  ko‘rsatib  berish, 

shu  asosda  davlat  va  huquqning  bugungi  holatiga  baho  berish  ham da 

istiqboldagi  evolyutsiyasini  bashorat  qilish  m uhim   ahamiyat  kasb  etadi.

Tarixiy  metod  vositasida  davlat  —  huquqiy  hodisalarga  ikki  nuqtayi 

nazardan  yondashish  mumkin: 

birinchidan,

  bu  hodisalarning  “vaqt 

o ‘lchovida  harakatlanish,  o ‘zgarish  jarayoni”ni  kuzatish, 

ikkinchidan,

  bu 

jarayonni  “ nazariy  jihatdan  anglash” .  Tarixiy  yondashuv  asosida  tahlil 

yuritish  u m u m a n   abstrakt  davlat  va  huquqni  emas,  balki  konkret,  aniq 

muayyan  davlat  va  huquqning  paydo  b o ‘lishi,  rivojlanishi  va  mohiyatini, 

tabiatini  o ‘rganish  imkoniyatini  beradi.

Va  nihoyat,  davlat  va  huquqning  nazariy  jihatlarini  tarixiy  voqealar 

ham da  faktlar  bilan  bog‘lab  o ‘rganish  puxta  bilim  olish  garovidir.  Davlat 

va  huquq  haqidagi  turli-tum an  fikrlar  ichida  o ‘ralashib  qolmaslik  uchun 

ularning  asosiy  tarixiy  bog‘lanishlarini  unutmaslik  lozim.  Shu  bois  har bir 

masalaga  tarixdagi  m a ’lum  hodisa  qanday  paydo  b o ‘lganligi,  bu  hodisa 

o ‘z  rivojlanishida  qanday  asosiy  bosqichlardan  o ‘tganligi  nuqtayi  nazari­

dan  qarab,  bu  hodisa  hozirgi  paytda  qanday  b o ‘lib  qolganligiga  baho 

berish  lozim.  Bu  metodologik  talab  davlat  va  huquq  hodisalariga  ham 

bevosita  taalluqlidir.