― pul va banklar ‖ fanidan 2017/2018 o‗quv yili uchun mo‗ljallangan



Download 4,72 Mb.
Pdf ko'rish
bet166/339
Sana31.12.2021
Hajmi4,72 Mb.
#258318
1   ...   162   163   164   165   166   167   168   169   ...   339
Bog'liq
pul va banklar

P  T ... Ishlab chiqarish ... T



 P

I

  

                                                 

103

 Деньги, кредит, банки: Учебник для вузов. Под. ред. проф.– Щегорцова В.А. 



М.:ЮНИТИ – ДАНА, 2005. –С.176. 

104


 Деньги, кредит, банки: учебник/кол. авт.: под ред.засл.деят. науки РФ, д.э.н. проф. 

О.И.Лавшурина.  – 5 – е изд., стер. –М.: КНОРУС, 2007. –С. 237 – 238. 

105

 Деньги, кредит, банки: Учеб. – 2 – е изд., перераб. и доп./под ред. В.В.Иванова, 



Б.И.Соколова. –М.: ТК Велби, изд – во Проспект, 2008. –С.428. 

106


 Абдуллаева Ш.З. Пул, кредит ва банклар. –Т.: ―Иқтисод – молия‖, 2007, 165 – б.  

 




  Fondlar  doiraviy  aylanishining  birinchi  bosqichida  (PT)  pul  fondlarining 

ishlab  chiqarish  fondlariga  aylanishi  sodir  bo‗ladi.  Bunda  mavjud  pul 

mablag‗lariga mehnat predmetlari va vositalari sotib olinadi.  

Fondlar  aylanishining  ikkinchi  bosqichida  ishlab  chiqarish  jarayoni  sodir 

bo‗lib,  bunda  tayyor  mahsulotni  yaratish  ro‗y  beradi,  mahsulot  ko‗rinishi  tovar 

ko‗rinishini oladi, ishlab chiqarish vositalari qiymatiga yangi qiymat qo‗shiladi. 

  Uchinchi  bosqichda  (T

  P



I

)  tayyor  mahsulot  sotiladi.  Tovar  o‗zining 

boshlang‗ich pul shakliga o‗tadi, lekin bunda tovar ham, pul ham o‗zining ishlab 

chiqarish jarayonidan oldingi holatiga nisbatan qiymat jihatdan va miqdor jihatdan 

ortgan holda bo‗ladi. 

  Mahsulotni sotgandan keyin olingan pul fondlari, o‗z navbatida, yana xarajat 

qilinadi,  yani  yangi  ishlab  chiqarish  jarayoni  uchun  yangi  ishlab  chiqarish 

vositalari  sotib  olinadi,  ish  haqi  to‗lanadi  va  boshqa  xarajatlarga  sarflanadi. 

SHunday  qilib,  aylanma  mablag‗larning  aylanishi  qaytaqayta  takrorlanaveradi  va 

fondlarning doiraviy aylanishi vujudga keladi.  

Fondlarning  har  bir  individual  doiraviy  aylanishi  ijtimoiy  takror  ishlab 

chiqarishning  bir  qismi  sifatida  boshqa  doiraviy  aylanishlar  bilan  uzviy 

bog‗langan.  

  Ma‘lumki,  1-bosqich  korxonalar  tomonidan  yaratilgan  mahsulot  2-  bosqich  

korxonalari  va  noishlab  chiqarish  sohasi  tomonidan  iste‘mol  qilinadi.  O‗z 

navbatida, 2-bosqich mahsuloti nafaqat  o‗z  iste‘molchilari  ehtiyojini, shuningdek, 

1-bosqich istemolchilarining ham ehtiyojini qondirish uchun ishlatiladi.  

  Bularning hammasi aylanma fondlarining doiraviy aylanishi uzluksizligidan 

va  fondlarning  individual  aylanishlari  o‗rtasida  uzviy  bog‗liqlik  mavjudligidan 

dalolat beradi. 

  Asosiy  fondlar  qiymati  harakati  jarayonida  resurslarni  ishlab  chiqarishdan 

bo‗shatilishi  ko‗zga  tashlanadi.  Ma‘lumki,  ishlab  chiqarish  vositalari  ishlab 

chiqarish  jarayonida  uzoq  muddat  xizmat  qiladi  va  ularning  qiymati  tovar 

mahsuloti qiymatiga astasekin o‗tib boradi. Asosiy fondlarning astasekin eskirish 

qiymati  o‗z  o‗lchami  bo‗yicha  korxonaning  yangi  vositalar  sotib  olish  hajmini 

ta‘minlay olmaydi.  

  Fondlarning  aylanishida  asosiy  fondlarning  o‗zgaruvchan  harakati  ro‗y 

beradi.  Shuni  ta‘kidlab  o‗tish  lozimki,  bunda  ba‘zi  korxonalarda  bo‗sh  pul 

mablag‗lari  to‗planib  qoladi,  boshqalarida  esa  katta  xarajatlarga  ehtiyoj  tufayli 

mablag‗lar etishmovchiligi yuzaga keladi. 

  Xuddi shunday vaziyat aylanma fondlari harakatida ham vujudga keladi. Bu 

erda ularning uzluksiz aylanishidagi tebranishlar yanada xilmaxildir. Dastavval bu 

tebranishlar  ishlab  chiqarishning  mavsumiyligi,  mahsulot  ishlab  chiqarish  davri 

bilan mahsulotni sotish vaqti birbiriga mos kelmasligi tufayli vujudga keladi.  

  Mablag‗lar  harakatidagi  tebranishlar  tovar  mahsulotini  jo‗natish  bilan 

bog‗liq xarajatlar tufayli ham vujudga keladi. Ma‘lumki, mahsulotni jo‗natish vaqti 

bilan  uni  sotishdan  olinadigan  tushumning  korxona  hisob  raqamiga  kelib  tushish 

vaqti ko‗p hollarda to‗g‗ri kelmaydi. Bu hol turlicha sabablar tufayli yuzaga kelishi 

mumkin.  Masalan,  mahsulotni  ishlab  chiqaruvchi  korxona  bilan  uni  iste‘mol  qiluvchi 

korxona  birbiridan  muayyan  masofada  joylashganligi,  mol  sotib  oluvchi  korxonaning 




ayni  vaqtda  tovar  va  xizmatlarga  to‗lash  uchun  hisobkitob  raqamlarida  pul 

mablag‗larining etarli emasligi va boshqalar tufayli kelib chiqadi.  

Fondlarning  doiraviy  aylanishidagi  tebranishlar  zaminida  ishlab  chiqarish 

vaqti  bilan  mahsulotlarni  sotish  vaqtining  mos  kelmay  qolishidan  vujudga 

keladigan qiyinchiliklarni bartaraf etuvchi munosabatlarning paydo bo‗lishi tabiiy 

holga  aylanadi.  Bu  munosabatlar  mablag‗larning  vaqtincha  bekor  turib  qolishi 

bilan bu mablag‗larga bo‗lgan ehtiyoj o‗rtasidagi qaramaqarshilikni bartaraf etadi. 

Bunday  munosabatlar  odatda,  kredit  munosabatlar  deb  yuritiladi  va  kredit 

munosabatlar  asosida  iqtisodiy  jihatdan  mustaqil  bo‗lgan  kredit  tushunchasi 

yuzaga keladi. 

  Kredit orqali jamiyatimizda quyidagi ijobiy natijalarga erishish mumkin: 

 birinchidan,  fondlar  aylanishi  jarayonida  chetga  chiqib,  bo‗sh  qolgan 

mablag‗larning harakatsiz turib qolishining oldi olinadi; 


Download 4,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   162   163   164   165   166   167   168   169   ...   339




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish