― pul va banklar ‖ fanidan 2017/2018 o‗quv yili uchun mo‗ljallangan

5.1-rasm.  1929-1933  yillarda  muvaffaqiyatsiz  tijorat  baklarining 

depozitlar. 

1930-yil oktabrdan oldin, bankrotlikka uchragan banklardagi depozitlar 1929-

yilga nisbatan ko`p edi. 1930-yil noyabrda, ularning miqdori 1921-yil noyabrning 

boshiga  nisbatan  2  barobar  ko`p  edi.  Bir  qancha  shtatlardagi  ,  Missuri  ,  Indiana, 

Illinois,  Ayova,  Arkanzas,  Shimoliy  Karolinadagi  banklarning  bankrotlikka 

uchrashi  ,  banklardagi  depozitlarni  pul  qilib  olishga  bo`lgan  harakatlarning    keng 

tarqalishiga  olib  keldi.  Ushbu  vahima  ,  depozitorlar,  ayniqsa,  qishloq  joylaridagi 

depozitorlar  orasida  keng  tarqaldi  hamda  20-asrdagi  bank  tizimidagi  eng  kata 

ko`ngilsizlikka  sabab  bo`ldi. 1930-yil  noyabrda  180  million $  lik depozitlar  bilan 

256ta bank inqirozga uchragan  bo`lsa, Dekabrga kelib 370 million $ depozitlarga 

ega  532  ta  bankkacha  ko`tarildi,  eng  dramatic  bankrotlik  11dekabrda  yuz  berib  , 

200 million $lik depozitlarga ega AQSH banki inqirozga yuz tutdi . 

1929  yildan  1933  yilgacha  muvaffaqiyatsiz  tijoratb  banklarining  miqdori 

Buyuk Depressiya davomida bank sohasi inqirozining asoratidir. 

Portfolio  tanlovi  nazariyasi  birinchi  banklarning  inqirozi  boshlanishi  bilan 

depozitorlar  o‘zlarining  qo‘yilmalarini  chekli  depozitlardan  valutaga  (o‘zlarinini 

bankdagi hisob raqamlaridan valutani olish orqali) o‘tkazishlarini xoxlar va c o‘sar 

edi. Bizning oldingi ortiqcha zaxira stavkasi tahlilimiz deposit chiqimida natijaviy 

ko‘tarilish banklarga o‘zlarini ortiqcha zaxira stavkasi e ni ulkan miqdorda orishi 

---

orqali himoya qilishiga ta‘sir etishini ko‘rsatadi. Ushbu ikkala bashorat 2-rasmda 

sana bo‘yicha sanasi bo‘yicha ko‘rsatilgan. Birinchi bank sarosimasi davrida (1930 

yil,  oktabr  –  1931  yil,  yanvar)  valuta  kursi  c  yuqorilashni  boshladi.  Ko‘proq 

tushirish  1930  yilning  noyabr  oyidan  1931  yilning  yanvar  oyigacha  ikki 

baravardan ko‘proq oshgan ortiqcha zaxira stavkasining tabiatidir. 

Pul  taklifi  modeli  e  va  c  oshganda  pul  taklifi  qisqarishini  bashorat  qiladi. 

Ko‘p  sonli  deposit  hajmini  kengayishining  umumiy  darajasi  susayishishida  c 

natijalaridagi  o‘sish  kichkina  pul  multiplikatorga  va  pul  taklifida  susayish 

boshlaydi.  E  dagi  o‘sish  depozitlarni  ushlab  turish  imkoniga  egazaxiraning 

miqdorini kamaytiradi va hamda pul taklifini tushishiga ta‘sir ko‘rsatadi.