— Fizika” ta’lim yo‘nalishi iv-kurs 42-guruh talabasi Jalilova Matlubaning


-§. 6-modul. Molekulalar erkinlik darajasi



Download 0,67 Mb.
bet3/4
Sana08.06.2017
Hajmi0,67 Mb.
#10664
1   2   3   4

3-§. 6-modul. Molekulalar erkinlik darajasi.

Energiyaning erkinlik darajasi bo’yicha taqsimotini o’rganish.

Bir va undan ortiq atomli gazning ichki energiyasi.

Ma’lumki, ideal gaz molekulalari bir-birlari bilan o’zaro ta’sirlashmaydi, demak ularning potensial energiyasi bo’lmaydi. Shu tufayli ideal gaz molekulasining to’la energiyasi bo’lmaydi. Shu tufayli ideal gaz molekulasining to’la energiyasi faqat ilgarilanma va aylanma harakat kinetik energiyasidan iborat. Umuman olganda, biror jism harakatini tadqiq qiladigan bo’lsak, bu jismning koordinata sistemasiga nibatan holatini bilish kerak. Buning uchun esa jismning erkinlik darajasi degan tushuncha kiritiladi. Jismning erkinlik darajasi deb, jismning fazodagi holatini, vaziyatini va harakatini xarakterlovchi bir-biri bilan bog’liq bo’lmagan mustaqil koordinatalar soniga aytiladi. Masalan, agar jism to’g’ri chiziq bo’ylab harakat qilsa, bitta koordinata o’qiga ega , ya’ni bitta erkinlik drajasiga , agar jism tekislikda harakat qilsa 2 ta, agar fazoda harakat qilsa, 3 ta erkinlik darajasiga ega. Agar erkinlik darajasini bilan belgilasak, to’g’ri chiziqda tekislikda fazoda erkinlik darajasi, binobarin , , ga teng bo’ladi. Xuddi shu aytilganlarni molekulalarga ham qo’llash mumkin. Ko’p molekulalar, masalan, argon, geliy va boshqa gazlar molekulalari bir atomdan iborat soda molekulalar bo’lib fazoda erkinlik darajasi ga teng. Agar 2 atomli qattiq molekulani olsak o’qlar bo’yicha 3 ta erkinlik darajasi va o’qi atrofida aylanishi uchun 2 ta erkinlik darajasi bo’ylab (10-rasm). Hammasi ga teng. Bu molekulalarning o’zi o’tayotgan o’qidagi aylanishini hisobga olmaslik mumkin, chunki bu o’qda uning energiya momenti juda kichik va uning shu o’q atrofida aylanma harakat energiyasi ham nisbatan kichik



Xuddi shu koordinata sistemasida uch yoki undan ortiq atomlardan iborat qattiq molekulalarni qarasak (10-rasm) ta. o’qlari bo’yicha ilgarilanma harakat qilishda rejasi ta shu o’qlar ga erkinlik darajasiga ega. Molekulalar qattiq bo’lgani uchun shu molekulalardagi atomlar tebranishini hisobga olmasak bo’ladi.

Molekulyar kinetik nazariyaga asosan issiqlik muvozanatida molekulalar tartibsiz harakatda bo’ladi. Lekin molekulalarning kinetic energiyalari mavjud bo’lgan barcha erkinlik darajasilari bo’yicha teng taqsimlash qonuni yoki Bolsmanning energetic darajasi bo’yicha teng taqsimlanishi haqidagi teoremasi ham deyiladi. molekulaning bitta erkinlik darajasiga to’g’ri keladigan o’rtacha kinetic energiyani hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanamiz:

(1)

Molekulaning bir erkinlik darajasiga to’g’ri keladigan energiya

yoki (2)

Demak, gaz molekulasining to’liq kinetic energiyasi uning erkinlik darajasiga va absolyut temperaturasiga to’g’ri proporsionaldir.

(2) formulaga asosan bir, ikki va uch atomli molekulalarning to’liq energiyasi



ko’rinishida yoziladi. Ma’lumki massaga ega bo’lgan gaz olamiz. Shu gazning ichki energiyasi shu massadagi molekulalar soni bilan bir molekulaning to’liq kinetic energiyasi ko’paytmasiga teng:



Gazning bir kilo moli uchun bo’lgani uchu ichki energiyasi uchun quyidagi tenglamani yozamiz:



yoki

.

Bu formuladan ixtiyoriy massali gazning ichki energiyasi uchun amaliy hisoblashlarda qulay bo’lgan ifodani hosil qilish oson. Bunda bu gazlarning kimollari soni ekanligini hisobga olish kerak. U holda



Shunday qilib, ideal gaz ichki energiyasi molar soni erkinlik darajasi va gazning absolyut temperaturasi bilan ifodalanadi:



formulaga asosan, ma’lum massaga ega bo’lgan ideal gaz ichki energiyasi erkinlik darajasi soni o’zgarmas bo’lganda, absolyut temperature to’g’ri proporsional.

Agar molekulalar qattiq bo’lmasa, kvazielastik kuchlar ta’sirida tebranma harakat hosil bo’ladi, qo’shimcha erkinlik darajalari hosil bo’ladi, masala murakkablashib ketadi. Lekin normal sharoitlarda molekulalarning tebranma harakati energiyasini ilgarilanma harakat kinetic energiyasiga nisbatan juda kichik bo’lgani uchun hisobga olmadik [6]

4-§. 7-8 modul. Issiqlik dvigatellarni ishlash prinspi. Issiqlik dvigatellarini foydali ish koeffitsenti Sadi Karno formulasi. Issiqlik dvigatellarini foydali ish koeffitsentini aniqlashga doir masalalar yechish yo’llari.

  1. Darsning ta’limiy maqsadi:

Gaz va bug’ning kengayishida ish bajarishi. Gaz va bug’ ichki energiyasining mexanik energiyaga aylanishi.

  1. Darsning tarbiyaviy maqsadi:

Issiqlik dvigatellarining transport, qishloq xo’jaligida, suv vat emir yo’l transportlarida, elektr stansiyalarida ishlashi.

  1. Darsning rivojlantiruvchi maqsadi:

Issiqlik svigatellaridan foydalanishda ularning foydali ish koeffitsentlarini maksimal ko’tarish muammoalri.

  1. Darsning jihozi, rejasi, mazmuni:

Ichki yonuv dvigateli (model, plakat, diafilm) bug’ turbinalari:

  1. Issiqlik dvigateli ta’rifi;

  2. Issiqlik dvigatelining ishlash jarayoni;

  3. Issiqlik dvigatelining turlari

I. ichki yonuv dvigateli

II. bug’ turbinalari

  1. Issiqlik dvigatellarida ishlatiladigan yoqilg’ilar;

  2. Issiqlik dvigatellarining F.I.K;

  3. Issiqlik dvigatellarining ishlatilishi;

  4. Issiqlik dvigatellarining ahamiyati;

Har qanday yonilg’i yonganda uning ichki energiyasi issiqlik energiyasidan hosil bo’ladi. Issiqlik biror bir tur yonilg’ining yonishidan yoki ikki jismning o’zaro ishqalanishidan paydo bo’ladi. Ana shu issiqlik energiyasidan amalda mexanik ish bajarish uchun foydalaniladi. Masalan, avtomabilning asosiy ishchi qismi g’ildiraklardir, lekin benzin g’ildirakka quyilmaydi. Suv transportining asosiy isghchi qismi parraklardir, lekin yoqilg’i parrakda yoqilmaydi. G’ildirakning harakati ham mexanik harakatdir. Shuning uchun mexanik harakatlanuvchi jism bilan yonilg’I orasida shunday bir qurilma bo’lishi kerakki, u yonilg’ining ichki energiyasini mexanik energiyaga aylantirsin. Bu qurilma issiqlik dvigatellaridir. Shuning uchun ham biror bir turdagi yoqilg’ining ichki energiyasini mexanik energiyaga aylantiruvchi qurilmalarni issiqlik dvigatellari ish bajarish uchun ish bajaradigan jismning temperaturasini atrof-muhit temperaturasiga nisbatan bir necha yuz yoki bir necha ming gradus ko’tarish kerak. Ma’lumki, temperature ko’tarilganda bosim katta, temperature kamayganda bosim kichik bo’ladi. Natijada ish bajaruvchijismning har ikki tomonida bosim har xil bo’lib bosimlar farqi hosil bo’ladi. Ana shu bosimlar farqi ichki yonuv dvigatellarida porshenni, bug’ turubinalrida kurakchalarni harakatga keltiradi.

Issiqlik dvigatellari asosan ikki turga bo’linadi:

  1. Ichki yonuv dvigatellar

  2. Bug’ turubinalari.

Bunda ixtiyorimizdagi diafilm, model va plakatdan foydalaniladi.

Yonilg’I bevosita dvigatelning ichki qismida yonadigan bo’lsa, bunday dvigatellar ichki yonuv dvigateli bo’lib hisoblanadi. Masalan, avtomabil, traktor, motosikl va hokazolarda yonilg’I aralashmasi bevosita silindr ichida yonadi. Bunda poshenning yuqori qismida kata tenperatura hisobiga hosil bo’lgan bosim porshenni harakatga keltiradi. Poshendagi bu mexanik energiya shatun, tirsakli vall orqali ish bajaruvchi qism, ya’ni g’ildirakka beriladi. Ichki yonuv dvigatellarida yonilg’I sifatida benzin, kerosin, salyarka va gaz ishlatiladi. Issiqlik dvigatellarining ikkinchi turi bug’ turubinalaridir. Bug’ turubinalarida harakat vallga porshen, shatun va tirsakli vallsiz uzatiladi. Eng soda bug’ turubinasi bizga 7-sinf fizika kursidan ma’lumki, balga o’rnatilgan kurakchali diskadan iborat bo’lib bu kurakchalarga soplolardan qizigan, yuqori bosimdagigaz yuboriladi. Bug’ turubinalarida kata bosim va temperaturadagi suv bug’idan foydalaniladi. Shuning uchun ham bug’ turubinasi deb ataladi. Bug’ turubinalarida yonilg’I sifatida yoqilg’ining barcha turlaridan foydalanish mumkin. (11-rasm)

Har qanday issiqlik dvigatellarining ish samaradorligini yoqilg’idan ajratib chiqayotgan energiyaning qancha qismi foydali ishga aylanayotganligi bilan xarakterlanadi. Issiqlik dvigatelining foydali ish koeffitsenti deb dvigatel bajarayotgan ishning isitgichdan olgan issiqlik miqdoriga nisbatiga aytiladi:



Issiqlik dvigatellarining FIK isitgich va sovitgich temperaturasi absolyut 0 bo’lganda bo’lishi mumkin. Amalda esa hamma vaqt sovitgichning temperaturasi atrofdagi temperaturadan past bo’la olmaydi. Shuning uchun doimo bo’ladi. Masalan, bug’ turubinasida bug’ning boshlang’ich va oxirgi temperaturalari va bo’lsa,

yoki

bo’ladi. Biroq bunda energiyaning turli xil isroflari ham hisobga olinsa haqiqiy qiymat 40 % atrofida bo’ladi. Issiqlik dvigatellarining FIK va ga yaqinlashtirish muhim ahamiyat kasb etadi.

Issiqlik dvigatellari xalq xo’jaligining barcha sohalarida ishlatiladi. Atom elektrostansiyalarida elektr energiyasi hosil qiluvchi generatorlarning rotorlari issiqlik dvigatellari avtomabil transportida, temir yo’l transportida, aviatsiyada, hatto kosmik raketalarda ishlatiladi. Shuni qayd etib o’tamizki, ichki yonuvchi aralashma silindrdan tashqarida tayyorlansa, korbyuratorli dvigatel, agar aralashma bevosita silindr ichiga tayyorlansa dizel dvigatel deyiladi. ishlatishga qulay bo’lishiga qaramay issiqlik dvigatellari bir qator kamchiliklarga egaki, bulardan ko’z yumib o’tib bo’lmaydi. Masalan, issiqlik dvigatellari ishlagan paytda uning chiqindilari muhitga salbiy ta’sir etadi. Ichki yonuv dvigatellaridan chiqadigan tutun va zaharli gazlar tabiatning ekologik holatini buzsa, ikkinchi tomondan, tevarak atrofga juda ko’p miqdorda issiqlik chiqariladi. Buning natijasida muzliklar erib, okeanlardagi suv sathlari ko’tarilishi mumkin. Elektr stansiyalarda bug’ sovitiladigan hovuzlar uchun xalq xo’jaligida ishlatoladigan barcha suv miqdorining 3/1 qismi sarflanadi.

7-darsga qo’shimcha.

  1. Darsning ta’limoy maqsadi:

Issiqlik dvigatellarida yoqilg’ining, bug’ va gaz ichki energiyasini mexanik energiyaga aylanishining ketma-ketligi, Sadi Karnoning ideal issiqlik mashinasi uchun FIK va formulasi real issiqlik mashinalarining FIK ini oshirish usullari haqida o’quvchilarga tushunchalar hosil qilish.

  1. Darsning tarbiyaviy maqsadi:

Issiqlik dvigatellarining xalq xo’jaligidagi o’rni, istiqboli, ularning afzallik tomonlari, FIK ini hisoblay bilishlarini shakllantirish, atrof-muhitni muhofaza qilish hissini uyg’otish.

  1. Darsning rivijlantiruvchi maqsadi:

Issiqlik dvigatellarini takomillashtirish, yoqilg’idan foydalanish samaradorliginio oshirish, FIK ini oshirish muammosiga o’quvchilarning havas hissini uyg’otish.

  1. Darsning jihozi:

Issiqlik mashinasi, ichki yonuv dvigateli, bug’ yoki gaz turubinasi modeli, plakatlar, diogrammalar.

  1. Dars rejasi:

  1. Yangi dars vavzusini topshirish va unga tayyorgarlik.

  2. Issiqlik dvigatellari va ularning ishlash prinsplari haqida ma’lumot berish.

  3. Sadi Kornoning ideal issiqlik mashinasining ish shakli va uning maksimal FIK ini hisoblash formulasi bilan tanishtirish.

  4. Real mashinalarda FIK ni oshirish usullari.

  5. Darsni mustahkamlash:

  1. Masala yechish.

  2. O’quvchilarga mavzu yuzasidan savollar berish va ulardan javob olish.

Biz yashaydigan zamin va undagi daryolar, dengizlar, okeanlar behisob ichki energiya manbai hisoblanadi. Hozirgi kungacha insoniyat shu energiyalarning tegishli qismidangina foydalanib kelmoqda. Ayniqsa shu tegishli qismi ichki energiya elektrenergiyaga, issiqlik energiyasiga ish bajaradigan qurilmalar dvigatellari yordamida aylantirilib, ishlab chiqarish korxonalarida stanoklar, dastgohlarni, transportni, qisjhloq xo’jaligidagi traktor va kombaynlarni harakatga keltirib, foydali ish bajaradi. Ichki energiyadan foydalanishni oshirish uchun ish bajara oladigan ixcham dvigatellar ko’proq kerak. Yer yuzidagi dvigatellarning ko’p qismi issiqlik dvigatellaridir. Issiqlik dvigatellari yonilg’ining, bug’ning ichki energiyasini mexanik energiyaga aylantiruvchi qurilmalardir. Issiqlik dvigatellarining ishlash ketma-ketligi quyidagicha: issiqlik dvigateli porshenning bug’ turubinasida esa rotor kurakchalarining ikkala tomonidan bosimlar ayirmasi bo’lishi shart. Barcha issiqlik dvigatellarida bu bosimning ayirmasi ish bajaradigan ishchi jismning temperaturasini, atrofdagi jismning temperaturasiga nisbatan bir necha yuz yoki bir necha ming gradus oshirishi hisobiga amalga oshiriladi.

Issiqlik dvigatelida ish bajaradigan jism gaz, bug’ bo’ladi. Gaz, bug’ kengayganda ish bajariladi, issiqlik uzatiladi. Ish bajaradigan jismning temperaturasini bilan belgilaymiz. Bug’ turubinalari yoki bug’lanishlarigina bug’ qozonida bug’ o’sh temperaturaga ega bo’ladi. Ichki yonuv dvigatellarida yoqilg’ibevosita dvigatelning ichida yonganda temperature ko’tariladi. temperature isitgichning temperaturasi deyiladi mana shu gaz yoki bug’ ish bajarila borgani sari kamayadi va biror ga qadar gaz va bug’ soviydi. Bu temperature sovitgichning temperaturasi deyiladi. Ko’p hollarda sovitgich vazifasini atmosfera havosi, suv, moy, bug’ turubinalarida kondensator deb ataluvchi qurilma o’taydi. Unda bu yanada kengayib soviydi, kondensatsiyalanadi.

Ish bajaradigan jism dvigatel ichida kengayganda o’zining butun ichki energiyasini ish bajarishga bera olmaydi. Issiqlikning bir qismi ishlatilib bo’lgan gaz va bug’ bilan atmosferaga chiqib ketadi. Ichki energiyaning o’sha qismi yo’qoladi.

Issiqlik dvigateli ish bajaradigan jismning ichki energiyasi hisobiga ish bajaradi. Bu yerda issiqlik jismdan sovuqroq jismlarda uzatiladi. Dvigatelning soda tuzilishi bilan tanishtiriladi. (7-rasm.)

Unga muvofiq yoqilg’I yonganda ish bajaradigan jism yonganda ish bajaradigan jism issiqlik oladi, ish bajariladi, sovitgichga issiqlik beriladi. .

Issiqlik dvigatellarida yoqilg’I yoki bug’ning ichki energiyasi to’liq ishga aylanmaydi, bug’ esa to’la kengayib ulgurmaydi, silindrdagi jarayonlar juda tez takrorlanadi.

Agar issiqlik isitgichdan sovitgichga uzatilgan, u yana isitgichga o’z o’zidan qaytadan bo’lganda edi, ichki energiya ishga to’liq aylangan bo’lar edi.

Energiyaning saqlanish qonuniga asosan dvigatel bajarayotgan ish bo’ladi. isitgichdan olingan issiqlik miqdori, sovitgichga berilgan issiqlik miqdori.

Issiqlik dvigatelining FIK deb dvigatel bajarayotgan ishning isitgichdan olingan issiqlik miqdoriga nisbatiga aytiladi:



Issiqlik dvigatelida ma’lum miqdor issiqlik sovitgichga berilgani uchun bo’ladi. Issiqlik dvigatelining FIK isitgich va sovitgich temperaturalarining ayirmasiga to’g’ri proporsional, chunki bo’lganda dvigatel ishlay olmaydi.

Termodinamikada taraqqiyot ko’p jihatdan issiqlik mashinalarining ishini tahlil qilish bilan bog’liq. Bu ishni 1824 yilda fransuz injineri Sadi Karno “o’tning harakatlantirish kuchi va bu kuch vujudga keltiruvchi mashinalar” kitobida amalga oshirdi. S.Karno termodinamika qonunlaridan foydalanib issiqlik dvigateli uchun FIK ning eng katta qiymatini topishga erishdi. U quyidagi formulani taklif etdi:

yoki

temperaturali qizdirgichdan issiqlik temperaturali covitgichda, ya’ni sovuq jismga o’tadi, ish bajariladi. Issiqlik uzatish hisobiga ish bajariladi. S.Karno ish bajaradigan jism sifatida ideal gaz qo’llanadigan ideal issiqlik mashinasini o’ylab topdi. Uning FIK yuqoridagi formula bilan ifodalanadi. Karno sikl – qaytar aylanma jarayon, unda issiqlik ishga aylanadi. (12-rasm)

Diogrammadan (1-2) issiqlik mashinasi silindri qizdirgichga tutashtiriladi. Silindrdagi issiqlik oshadi. Doimiy temperature da kengayib, ish bajaradi (izotermik kengayish) (2-3) bosqichda (adiobatik kengayish) bunda sistema kengayishda davom etadi. (3-4) bosqichda izotermik siqilish (sistema sovitgichga tutashtiriladi). temperaturada yuz beradi.

(4-1) bosqichda adiobatik siqilish, bunda temperature ga ko’tariladi, sistema dastlabki holatga qaytariladi. Karno sikli termodinamikaning ikkinchi qonuni bilan ifodalangan.

Karno taklif etgan formuladaissiqlik mashinasining FIKi isitgich va sovitgich temperaturalarining ayirmasiga proporsional. Isitgichning absolyut temperaturasiga teskari proporsional:



temperaturali isitgich va temperaturali sovitgich bilan ishlaydigan har qanday real issiqlik mashinasining FIKidan ortiq bo’la olmaydi.

Karno formulasi issiqlik dvigatellarining maksimal FIK ini hisoblab topishga yordam beradi. Isitgich temperaturasi qancha yuqori va sovitgich temperaturasi qancha past bo’lsa, issiqlik mashinasisamarali bo’ladi. Sovitgich temperaturasi absolyut nolga teng bo’lganda bo’ladi. Amalda esa sovitgich temperaturasi atrofdagi havo temperaturasidan past bo’la olmaydi. Isitgich temperaturasini oshiraversak isitgich materiali bunga bardosh bermaydi, hatto yuqori temperaturalarda erib ketadi. Isitilgan material o’zuning issiqqa chidamliligini asta sekin yo’qotadi. Masalan, mana shu temperaturalarda maksimal FIKi



Ichki yonuv dvigatellari uchun gacha bo’lishi mumkin.

Issiqlik mashinalarining FIKini oshirish, ideal issiqlik mashinasining maksimal qiymatiga yaqinlashtirish kata texnikaviy masaladir.

Quyidagi usullar bilan issiqlik dvigatellarining FIKini oshirish mumkin.

  1. Dvigatel qismlaridagi ishqalanishni kamaytirish;

  2. To’liq yonmay qilgan yonilg’I isrofini kamaytirish;

  3. Yonilg’ining yangi turlarini yaratish;

  4. Atmosferaga chiqib ketayotgan issiqlikdan ehtiyoj uchun to’laroq ishlatish;

  5. Issiqlik dvigatellarining konstruksiyasini takomillashtirish hisobiga. [10,11]



5-§. 9-10 modul. Qaytmas jarayonlarning umumiy xossalari va belgilari. Termodinamika qonunlariga doir masalalar yechish usullari.

Dars rejasi:

  1. Darsning ta’limiy maqsadi:

O’quvchuilarga issiqlik hodisalari tufayli yuzaga keladigan jarayonlar ikki xil yo’nalishda borishi : qaytmas va qaytuvchan bo’lishlarini o’rganish.

  1. Darsning tarbiyaviy maqsadi:

Issiqlik hodisalarini o’rganisgda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish, turmushda, jamiyatimiz tarqqiyotida, ishlab chiqarishda, texnika va fanning rolini ko’rsatib berish.

  1. Darsning rivojlantiruvchi maqsadi:

Darsnlik, doska, grafoproektor turli jarayonlarni aks ettiruvchi plakatlar, grafiklar, kolba va issiq suv, termometr.

9 soatlik dars rejasidan barcha ko’rgazmali qurollar, demonstratsiya asboblari, kinolavhalar va masala yechish uchun tarqatma materiallar tayyorlanadi.

Darsni tashkil etish:

O’quvchi bilimini tekshirish.

O’qituvchining faoliyati: Qisqa vaqt davomida o’quvchilarga darsning maqsadini tushuntiradi va o’tilgan darslarga asoslanib, issiqlik xodisalari va termodinamika qonunlari bo’yicha avvalgi o’tilgan 9 soatlik darsda o’quvchilarning olgan bilimlariga yakun yasash va bilimlarini chuqurlashtirish haqida gapiradi.

O’quvchilarning faoliyati: darsning maqsadini va o’z bilimlarini sistemalashtirish uchun berilgan savollarni daftarlariga yozib oladilar.

Bilimni chuqurlashtirish uchun avval o’tilgan, yangi mavzuni o’tishga tayyorgarlik ko’riladi.

O’quvchilarning faoliyati: darslik va boshqa manbalardan foydalanib bilimlar chuqurlashtiriladi va o’quvchining so’rashiga tayyorlanadi.

O’qituvchi: Molekulyar fizika va Termodinamika bo’yicha bo’yicha quyidagi savollar bilan sinfga murojaat qiladi.

Download 0,67 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish