Ҳ. А. АрFинбоев, Ҳ. У. Абдуллаев, А. М


-расм. Ўзбекистон Республикасининг дунё харитасида географик жойлашиши



Download 10,78 Mb.
bet143/217
Sana07.07.2022
Hajmi10,78 Mb.
#754934
1   ...   139   140   141   142   143   144   145   146   ...   217
Bog'liq
Агрометеорология1

12.2-расм. Ўзбекистон Республикасининг дунё харитасида географик жойлашиши

3. Иссиқ давр-июл, баъзан август ойларига тўғри келади, республиканинг жануби-шарқий ҳудудларида ҳаво ҳарорати +50С га етади.


4. Ёғингарчиликлар кузда бошланиб ҳаво ҳарорати пасаяди, октябр ойи охирида совуқ тушиши мумкин.
5. Қиш кўпинча илиқ, қисқа муддатли ва унча кўп бўлмаган қор қоплами шаклланади, қиш совуқ келган йилларда дарёлар ва Орол денгизи музлайди, ҳаво ҳарорати –35С гача пасаяди. Қор қоплами-нинг ўртача қалинлиги 4-8 см, энг кўпи – 30 см ни ташкил этади.
II. Тоғ олди зонаси Тяншан ва Ҳисор-Олой тоғ тизимларининг денгиз сатҳидан 300-400 м дан 600-1000 м гача бўлган баландликлардаги ҳудудларни ўз ичига қамраб олади.
Бу зонанинг иқлимий хусусиятлари қуйидагича:
1. Ўртача йиллик ёғингарчилик миқдори чўл зонасига ўхшаш ва энг кўп ёғингарчилик март-апрел ойларига, энг ками-ёз ойларига тўғри келади.
2. Баҳор феврал ойининг охири-март ойининг бошларида бошланади, аммо тупроқда кеч баҳорги совуқ тушиши апрел ойи охирларигача, баъзи туманларда эса май ойида бўлади.
3. Ёзда-текисликлардаги ҳудудларда нисбатан жазирама кунлар камроқ, аммо айрим жойларда энг юқори ҳарорат 45-46С га етади.
4 Куз фасли сентябр охири-октябр бошларида бошланади. Булутли кунлар кўпаяди, баъзан сурункали ёмғир ёғади. Октябр ойи ўрталарида совуқ тушади.
5. Қиш бу зонада чўлдагига нисбатан илиқ келади, барқарор қор қоплами 10-20 ва 40-60 см ни ташкил этади. Аммо қор қоплами ҳар йилги қишда ҳосил бўлавермайди
III. Тоғ зонасига денгиз сатҳидан 600-1000 метрдан юқори бўлган ҳудудлар киради.
Бу зонанинг иқлимий хусусиятлари қуйидагича:
1. Ўртача йиллик ёғингарчилик миқдори 400 мм дан ортиқ, тоғнинг юқори зонасида баъзан 2000 мм гача етади. Бу зонада ёғингарчиликлар йил бўйи бўлиб туради, аммо энг кўп миқдори апрел-май ойларига тўғри келади.
2. Тоғда ҳарорат текислик ва тоғ олди зонасидагига нисбатан паст, асосан жойнинг баланд-пастлигига боғлиқ бўлиб, ҳар 100 м баландликка кўтарилган сари ўрта ҳисобда 0,6С га пасаяди.
3. Ёзнинг тун пайтларида қияликларнинг қуйи қисмида инверсия-ҳаво ҳароратининг баландлик билан ошиш ҳоли юз беради. Шу сабабли воҳаларнинг қуйи қисмларида, айниқса ботиқликларда ҳаво ҳарорати тоғ қияликлардагига нисбатан паст бўлади.
4. Денгиз сатҳидан 800-1000 м баландликдан юқорида барқарор қор қоплами ҳосил бўлади. Қишда қор қалинлиги 60 см дан ошади ва баъзан 1,5-2 м ни ташкил этиши мумкин
Ўзбекистон иқлимининг ўзига хос яна бир хусусиятини қайд этамиз:
- республиканинг совуқ ҳаво оқими кириб келишидан ҳимояланган районларида радиацион баланс миқдори бутун йил давомида мусбат бўлади;
- шимолий районларнинг чеккаси ва ўрта қисмларида қиш даврида (декабр-январ ойларида айрим йилларда) радиацион баланс манфий бўлади;
- тоғли районларда радиацион баланс 4 ой (ноябр-феврал) мобайнида манфий балансни ташкил этади ва йиллик радиацион баланснинг 15 фоизга тўғри келади;
- радиацион баланснинг сутка давомида ўзгаришида; а) кундуз кунлари одатда мусбат; б) кечаси тўғри ва сочилган радиация келмаслиги сабабли - манфийдир.
Ўзгидромет метеорологик станцияларида ўлчанган ҳаво ҳарорати об–ҳаво ва иқлим режимини ифодалайди ва муҳим метеорологик катталиклар қаторига киради Бу ўртача, максимал ва минимал, бир кеча–кундузлик (суткалик), беш ва ўн кунлик (суткалик), ойлик ва йиллик ҳароратдир.
Ўзбекистоннинг иқлимий хусусиятларидан яна бири ҳаво ҳарорати баҳорда ўсимликларга зарар келтириши мумкин ва шу сабабли совуқ-салқин ҳаво бўлишининг охирги саналарини билиш муҳим амалий аҳамиятга эга.
Ўсимликлар учун зарар келтириши мумкин бўлган, кириб келган совуқ (салқин) ҳаво мавжининг охирги саналари 12.2-жадвалда келтирилган.

Download 10,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   139   140   141   142   143   144   145   146   ...   217




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish