# 4, 2020 pedagogik mahorat*педагогическое мастерство*pedagogical skill

# 4, 2020 PEDAGOGIK MAHORAT*ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ МАСТЕРСТВО*PEDAGOGICAL SKILL
129 
• Фарзандингиз доимий равишда кузатиб боради ва у гапира оладиганидан кўпроқ нарсани 
тушуна олади.
• Бола ота-она у билан гаплашса, уни тингласа ва фикр алмашса, тилни тез ўрганади. 
Тил ва нутқ хотиржамлик, хавфсизлик ва меҳр-муҳаббат муҳити ичида анча яхши 
ривожланади, чунки бундай шароитда суҳбатлар учун кўпроқ имкониятлар ва сабаблар мавжуд. Ота-
она овози билан улар болага ва умуман ҳаётга қандай алоқаси борлигини аниқлашингиз мумкин. Бир 
ота ёки она ўзидан сўраши мумкин: “Мен болага мурожаат қилганда, овозимнинг садоси қандай 
эшитилади: қувноқ, тушунарли, боланинг қизиқиши ва буни амалга ошириш истаги борми?” Агар бу 
саволга жавоб бериш қийин бўлса, болангиз билан суҳбатлашишга ҳаракат қилинг, мусиқани 10-15 
дақиқа давомида ёқинг. Овозини тингланг ва хулоса чиқаринг.
• Болангизга фикрлаш ва гапириш қобилиятини ўргатишда боланинг интеллектуал, ҳиссий ва 
лингвистик ривожланиши муҳим ўрин тутади. 
• Болангизга турли хил ҳисларнинг ҳар бирини сезиши учун кенг имкониятлар яратиб 
беришингиз керак: у атрофдаги дунёнинг турли қисмларини кўриши, эшитиши, тегиниши ва ҳис 
қилиши керак. Бу эса, у яшайдиган уй ҳақида, атрофдаги нарсалар ҳақида, шунингдек уйдан узоқда 
бўлган жойлар ҳақида кўпроқ маълумот олиш имконини беради. Ўз фарзандингизнинг ўқитувчиси 
сифатида сиз уни тинглашингиз, суҳбатлашишингиз, диққатини тўғрилашингиз ва кўпинча унга ўқиб 
беришингизга тўғри келади.
• Доимо боланинг яқинида бўлиш шарт эмас. Ахир, ота-оналарнинг фарзандларига бағишлаган 
вақти эмас, балки сифати муҳим аҳамиятга эга.
Икки-беш ёшли болангиз сизнинг тилингизни ўрганаётганига ишонмасангиз, фарзандингиз 
қандай қилиб ўйнаётганини четдан туриб бироз кузатиб кўринг. “Она-бола” ўйини ўйнаган пайтида 
эса Сиз айнан ўзингизнинг овозингиз, овозингиз оҳанги, севимли ва кўп ишлатадиган сўзларингизни 
билиб оласиз.
Ҳар қандай ҳолатда ҳам ота-оналар фарзандлари учун асосий тил ўқитувчилари бўлиб 
қолишади ва ўргатиш жараёнини тезлаштириш мумкин. Фарзандингиз билан кундалик мулоқотда сиз 
тилни ўрганиш тамойилларини ҳисобга олиб уриниб кўрсангиз самаралироқ бўлишини кўришингиз 
мумкин. Ва бундан ташқари, сиз нафақат тарбия масаласида, балки таълим олишда ҳам боланинг 
ишончини қозонасиз. Ўқиш, дастурхон атрофида ўтириш ва дарсда иштирок этиш каби ўзини тутиш 
дегани эмас. Бу болани кундалик ҳаётда қилган ишингиз ҳақида ва у билан бирга бажариш ҳақида:
• Агар сиз чақалоқни қўлингизга олиб, у билан гаплашсангиз, сиз уни иссиқлик ва хавфсизлик 
ҳисси билан таъминлайсиз (гарчи у сизга бу ёшда у буни сезмаса ҳам).
• Тингловчиларни тингланг. Ўғил боланинг гаплашиши учун дастлабки заиф ва тўлиқсиз 
уринишларини ҳатто рағбатлантиришга ҳаракат қилинг. Мактабгача ёш даврида кўрсатилган сабр-
тоқат келажакда ўз вазифангизни енгиллаштиради.
• Фарзандингизга кўпроқ вақт беринг. Эрта болалик даврида оиланинг тил ривожланиши, 
билимни ривожланиши ва боланинг жамиятга таъсири ҳал қилувчи рол ўйнайди. Мактабгача 
ёшдагиларга ишончсизлик ва уйдан ташқарида муваффақиятли алоқа қилишнинг асослари қўйилади. 
Нутқни эрта ривожлантириш даражасида боланинг мактабда, тенгдош компаниясида, иш жойида 
кейинги ҳаракатини таъминлайди.
• Телевизорни томоша қилаётган болага қўшилинг. Уни қизиқтирадиган нарсаларни топишга 
ҳаракат қилинг.
У билан кўрган нарсаларини муҳокама қилинг. Масалан, саволлар беришингиз мумкин: - 
Сенингча, нима бўлди? Ҳозир унга нима бўлди? - Нима деб ўйлайсан, буни у қилдими? - Сенингча, 
келажакда нима бўлади? 
• Ҳар бир боланинг ўзига хослиги, эҳтиёжлари, қизиқишлари, ёқтирадиган ва ёқтирмайдиган 
нарсалари бор. Унинг ўзига хослигини ҳурмат қилинг.
• Ўзингиз ва фарзандингиз учун аниқ мақсадларни қўйинг. Унга раҳбарлик қилинг ва йўл 
кўрсатинг, лекин зинҳор уни ўзингиздан четлаштирманг.
• Фарзандингизнинг турли хил таассуротларини ҳис қилмасликдан асранг, лекин агар унинг 
барча талабларини ва истакларини бажаришга қодир бўлмасангиз, ўзингизни йўқотманг: ота-оналар 
ҳам “яшаши” керак.
Тил, яъни гапириш қобилияти бу бизнинг фикримизни ифодаловчи ҳамда инсонлар билан 
мулоқот қилиш тизимидир. Тил қуйидаги хусусиятларга эга: 
1) аниқ мазмунга; 2) лингвистик қоидалар орқали ифодаланади; 3) керакли вазиятда қўлланилади.
Луи Блумнинг фикрича, нутқ ривожланишига қуйидаги учта хусусият таъсир қилади: 
➢
атрофдаги нутқни эшитиш қобилияти; 
➢
хар хил турдаги тил билан боғлиқ бўлмаган ҳаракатларни бажариш, масалан: тўп 
билан ўйнаш, банан арчиш, стулга чиқиш. 
https://buxdu.uz

---