# 4, 2020 pedagogik mahorat*педагогическое мастерство*pedagogical skill

# 4, 2020 PEDAGOGIK MAHORAT*ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ МАСТЕРСТВО*PEDAGOGICAL SKILL
223 
тўғрисидаги умумлаштирувчи хулосалар шакллантирилмаган. Қисқа қилиб айтганда, мақола мавзуси 
бўйича тўлақонли кузатишлар амалга оширилмаган. Мазкур жиҳат бевосита дзюдо мураббийлари ва 
мутахассисларига спортчининг имкониятларини аниқлаш жараёнидаги муаммоларни юзага 
келтириши табиий, албатта. 
Амалиётда энг кўп қўлланиладиган баҳолаш тестлари ўзининг илмий аҳамияти ва аниқлиги 
билан мутахассислар диққатини тортиши кузатилади. Дзюдочилар мусобақа фаолияти баҳолаш 
бўйича махсус тестларнинг маълумотларни қанчалик юқори аниқликда таъминлаб бериши бевосита 
ушбу тестларнинг даражасини ҳам характерлайди. Шунга қарамай, энг илғор ва етакчи деб тахмин 
қилинадиган баҳолаш тестлари ҳам маълум чегаравий имкониятларга эгалиги уларнинг “камчилиги” 
сифатида қаралади. Ўз навбатида ушбу “камчилик” мусобақа фаолиятининг энг муҳим жиҳатини 
тадқиқ этиш ва баҳолаш имкониятини бера олмаслиги мумкин. 
Махсус адабиётларни таҳлил этиш кураш турларида, хусусан, дзюдода мусобақа фаолиятини 
баҳолаш жараёнларини асосан икки йўналишда ташкил этиш мумкинлигини кўрсатади. Биричидан, 
мусобақа фаолиятининг техник-тактик кўрсаткичларини баҳолаш, иккинчидан, мусобақа 
фаолиятининг реал хусусиятларини акс эттириши мумкин бўлган физиологик кўрсаткичлар.
Кузатишлар ва дастлабки таҳлиллар, мазкур йўналиш бўйича қатор методик ишлар амалга 
оширилганлигини кўрсатади. Аммо, замонавий адабиётларда дзюдочилар мусобақа фаолиятини 
баҳолаш борасида янгича ёндашув зарур эканлиги алоҳида таъкидланади [5, 6]. Юқоридаги 
фикрларни инобатга олган ҳолда муаллифлар дзюдочилар мусобақа фаолиятини баҳолаш масаласи 
долзарб деб ҳисоблайди. 
Материаллар ва методлар.
Мақола мавзусини тўлақонли ёритиш мақсадида шартли равишда 
икки ёндашув амалга оширилди: 
А) реал мусобақа жараёнида беллашув фаолиятининг техник-тактик кўрсаткичларини таҳлил 
қилишга қаратилган тадқиқотлар; 
Б) мусобақа фаолиятини лаборатория шароитида тестлашга қаратилган, дзюдочи жисмоний, 
техник-тактик ва функционал кўрсаткичларини баҳолашга қаратилган тадқиқотлар. 
Муаммони ўрганишда қуйидаги тадқиқот усуллари қўлланилди: 
1.
Булен қидирув тизими қўлланилди (Boolean Search). Ушбу жараёнда маълумотларни 
умумлаштириш ва излаш “Ва”, “Ёки”, “Ва-Ёки” мезонлари асосида олиб борилди. Дзюдо бўйича 
мусобақа фаолиятининг турли кўрсаткичларини баҳолашга доир маълумотлар ушбу мезон асосида 
қидирилди. 
2.
Мавзуга доир махсус адабиётлар (илмий мақолалар, қўлланмалар, тадқиқот ишлари 
натижалари, диссертация ва бошқалар) таҳлил этилди. Scopus, Science-Direct, PubMed, Google Scholar 
каби халқаро илмий-техник маълумотлар базаларидаги манбаалар тадқиқот ишини амалга оширишда 
фойдаланилди. 
3.
Маълумотларни излашда уларнинг нашр муддатига чекловлар қўйилмади. Шунингдек, 
ўзбек, рус ва инглиз тилидаги маълумотлар мавзуни ўрганишда кенг фойдаланилди. 
4.
Тадқиқотлар (мавжуд тестлар) сифатини баҳолаш. Мазкур жараён бевосита 5та мезон 
бўйича баҳоланди: I) намуна ҳажми (иштирокчилар сони); II) иштирокчилар хусусиятлари билан 
боғлиқ бўлган кзрсаткичлар (ёш, жинс, спорт малакаси ва антропометрик кўрсаткичлар); III) тест 
ўтказиш бўйича ички ва ташқи факторларнинг аниқлиги; IV) тест ва ре-тест оралиғидаги муддат; V) 
тест ўтказиш шарт-шароитларининг стабиллиги. Барча олинган маълумотлар, жумладан, муаллифлар 
ва нашр йили ҳақидаги муҳим маълумотлар жадвал шаклида ифодаланди. Тестлар 5та меъзон бўйича 
баҳоланди.