# 4, 2020 pedagogik mahorat*педагогическое мастерство*pedagogical skill

# 4, 2020 PEDAGOGIK MAHORAT*ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ МАСТЕРСТВО*PEDAGOGICAL SKILL
113 
Умумий ўрта таълим мактабларининг катта синфларида амалий тажриба машғулотлар мактаб 
устахонаси, махсус жиҳозланган хоналар ва ўқув-тажриба ер майдонида олиб борилиши лозим.
Ноанънавий дарс шаклларидан бири ҳисобланган саёҳатлар синф-дарс тизими, шунингдек, 
амалий машғулотлардан фарқ қилади. Ушбу фарқ қуйидагилардан иборат: 
➢
педагог ўтказиладиган барча саёҳатларга рахбарлик қилсада, у саёҳат объектларининг барча 
элементларини яхши билмаслиги мумкин, бундай ҳолларда махсус тайёргарликка эга экскурсовод 
олиб боради; 
➢
саёҳат муддати турлича бўлиб, доимий ўқув жадвали талабларига амал қилиш шарт эмас; 
➢
ўқитувчи ёки экскурсоводнинг раҳбарлик усули ва ўқувчиларнинг фаолияти турлича 
бўлиши мумкин. 
Саёҳат давомида кўчиб юрилади. Бундай ҳолларда ўқувчилардан интизомга қатъий риоя қилиш 
талаб этилади. Ўқитувчилар объектни кузатиш жараёнида вақти-вақти билан саволлар берадилар, 
зарур маълумотларни ёзиб борадилар. Саёҳат охирида бугунги кузатганларини аввал ўзлаштирилган 
материалларга боғлаб суҳбат ўтказади. Саёҳат материаллари асосида баён ёки иншо ёзишларини 
тавсия қилади. 
Таълимнинг ноанъанавий шакли сифатида ташкил этиладиган яна бир нечтасини кўриб 
чиқамиз. Булар баҳс-мунозара, давра столи, конференциялар бўлиб, муайян предметнинг муҳим 
мавзулари юзасидан ташкил этилиб, ўқувчиларда мустақил фикрлаш, ўз фикрини илгари суриш, уни 
асослаш ҳамда химоя қилиш қобилиятини шакллантириш учун хизмат қилади. Бу каби дарсларнинг 
ташкил этилишида - мақсаднинг аниқлиги, шунингдек, ўқитувчиларнинг фаол иштироки муҳим 
аҳамиятга эга. 
Викторина, мусобақа, заковот, интеллектуал ўйин шаклида ўтказилаётган дарслар беллашув 
хусусиятига эга бўлиб, ўқувчиларни активлаштиради. 
Ўқув жараёнининг муваффақияти унинг шакли ҳамда қўлланилаётган методлар 
самарадорлигига чамбарчас боғлиқдир. 
Таълим назариясида ўқитиш методлари марказий ўрин эгалаб, ўқитувчи ва ўқувчиларнинг аниқ 
мақсадга эришишига қаратилган биргаликдаги фаолият усулларидир. 
Таълим методлари ўқитишнинг ўз олдига қўйган мақсадларига эришиш усуллари ҳамда ўқув 
материалини назарий ва амалий жиҳатдан йўналаштириш йўлларини англатади. 
Методлар гуруҳларга бўлиниб, уларнинг ҳар бири ўз навбатида кичик гуруҳлар ва уларга 
кирувчи алоҳида методларга бўлинади. Ўқув-билиш фаолиятини ташкил қилиш ва амалга ошириш 
жараёнини ўзи узатиш, қабул қилиш, англаш, ўқув ахборотларини эсда сақлашни ҳамда олинадиган 
билим ва кўникмаларни амалиётда қўллай олишни назарда тутишини ҳисобга олсак, биринчи гуруҳ 
методларига сўз орқали узатиш ва ахборотни эшитиш орқали қабул қилиш методлари; ўқув 
ахборотини кўргазмали узатиш ва кўриш орқали қабул қилиш методлари; ўқув ахборотини амалий 
меҳнат ҳаракатлари орқали бериш киради. 
Демак, амалиётда кенг қўлланилаётган методларни асосан қуйидаги уч гурухга ажратиш 
мумкин:
•
оғзаки 
•
кўргазмалилик 
•
амалий машғулотлар 
Мактаб таълим тизимида энг кўп қўлланиладиган метод Ўқув материалини оғзаки баён қилиш 
методи бўлиб, мазкур методга ўқув предметлари бўйича ҳамма синфларда мурожаат қилинади. 
Ушбу методнинг таълимнинг бошқа методларидан фарқи, баён қилинаётган маълумотларни 
тўғридан-тўғри ўқитувчининг жонли нутқи орқали идрок қилиниши билан тавсифланади, яъни: